പുതിയ ലോകങ്ങളും പുതിയ സാധ്യതകളും സൃഷ്ടിക്കുന്ന 'വിജയനഗരി'

‘‘വ്യാപാരം ഒരു മുഖംമൂടി മാത്രമായിരുന്നു. കാരണം അയാൾ യഥാർഥത്തിൽ സ്നേഹിച്ചിരുന്നത് യാത്രകളെയാണ്. ആൽഫ മുതൽ ഒമേഗ വരെയുള്ള ലോകം അയാൾ കണ്ടു കഴിഞ്ഞു. ഉച്ചി മുതൽ അങ്ങ് പാതാളം വരെയുള്ളത്. കൊടുക്കൽ മുതൽ വാങ്ങൽ വരെയുള്ളത്. ജയം മുതൽ പരാജയം വരെയുള്ളത്. എവിടെ ചെന്നാലും ഈ ലോകം ഒരു മായയാണെന്ന്, ഒരു മിഥ്യയാണെന്ന് അയാൾ മനസ്സിലാക്കിക്കഴിഞ്ഞു. അതാണതിന്റെ സൗന്ദര്യമെന്നും മനസ്സിലാക്കിക്കഴിഞ്ഞു.’’

ഫിക്‌ഷന്റെ ശക്തി, സഹിഷ്ണുതയുടെയും ബഹുസ്വരതയുടെയും പ്രാധാന്യം, മതമൗലികവാദത്തിന്റെയും തീവ്രവാദത്തിന്റെയും അപകടങ്ങൾ, സ്നേഹത്തിന്റെയും അനുകമ്പയുടെയും ശക്തി, മനുഷ്യന്റെ പ്രതിരോധശേഷി എന്നിവയുൾപ്പെടെ നിരവധി പ്രമേയങ്ങൾ ഇഴചേർന്ന സങ്കീർണവും ബഹുതലങ്ങളുള്ളതുമായ നോവലാണ് സൽമാൻ റുഷ്ദിയുടെ ‘വിജയനഗരി’. അധികാരത്തിന്റെ സ്വഭാവം, സമൂഹത്തിൽ സ്ത്രീകളുടെ പങ്ക്, കലയും യാഥാർഥ്യവും തമ്മിലുള്ള ബന്ധം തുടങ്ങി നിരവധി പ്രധാന വിഷയങ്ങളും റുഷ്ദി ‘വിജയനഗരി’യിൽ അവതരിപ്പിക്കുന്നു.

14-ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ഒരു കൂട്ടം സാഹസികരും ഗൂഢയോഗികളും ചേർന്ന് സ്ഥാപിച്ച സാങ്കൽപിക ദക്ഷിണേന്ത്യൻ സാമ്രാജ്യമായ ബിസ്‌നാഗയുടെ പശ്ചാത്തലത്തിലാണ് നോവൽ. ബിസ്‌നാഗയുടെ സ്ഥാപനത്തോടെ ആരംഭിക്കുന്ന നോവൽ നിരവധി നൂറ്റാണ്ടുകളായി നഗരത്തിന്റെ ഉയർച്ചയുടെയും തകർച്ചയുടെയും കഥ പറയുന്നു. നഗരം ഭരിക്കുന്നത് സ്ത്രീകളുടെ ഒരു കൗൺസിലാണ്. ജനങ്ങൾക്ക് ഏതു മതവും തിരഞ്ഞെടുക്കുവാനും ഏത് ജീവിതശൈലി നയിക്കുവാനും സ്വാതന്ത്ര്യമുണ്ട്. വിദ്വേഷവും മതാന്ധതയും കൊണ്ട് വിഭജിക്കപ്പെടുന്ന ലോകത്തിൽ പ്രതീക്ഷയുടെയും സഹിഷ്ണുതയുടെയും ഒരു പ്രകാശഗോപുരമാണ് ബിസ്നാഗ.

‘‘കാലം പിന്നെയും കടന്നുപോയി. അത് കടന്നുപോകുന്നത് നിങ്ങൾക്ക് കാണാനുണ്ടോ? ജാലകത്തിലൂടെ വരുന്ന കാറ്റിൽ ഇളകിയാടുന്ന തിരശ്ശീലകൾ ഇടനാഴിയിൽ ഒഴുകിനടക്കുന്ന പ്രേതങ്ങളാകുന്നതുപോലെ, രാത്രിസഞ്ചാരത്തിലുള്ള കപ്പലിനെപ്പോലെ, പക്ഷികളുടെ ദേശാന്തരസഞ്ചാരം പോലെ, കാലം കടന്നുപോയി. നിഴലുകൾക്ക് നീളം വയ്ക്കുകയും അവ ചുരുങ്ങുകയും ചെയ്തു. ഇലകൾ വളരുകളും അവ പൊഴിയുകയും ചെയ്തു. ജീവിതവും മരണവുമുണ്ടായി. ഒരു ദിവസം ഒരു തണുത്ത കാറ്റ് തന്റെ കവിളിൽ സ്പർശിച്ചതുപോലെ പമ്പ കമ്പാനയ്ക്ക് തോന്നി. അവൾ കണ്ണ് തുറന്നു.’’

ഹിസ്റ്റോറിക്കൽ ഫിക്‌ഷനെ മാജിക്കൽ റിയലിസവുമായി ഇഴചേർത്തിരിക്കുന്ന ഈ നോവലിൽ അവിസ്മരണീയമായ കഥാപാത്രങ്ങളുടെ ഒരു നിരയുണ്ട്. തെറ്റുകൾ വരുത്തുകയും അതിൽനിന്നു പഠിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന മാനുഷിക ഘടകങ്ങളുള്ളവരാണിവർ. അന്ധയായ കവയിത്രിയും പ്രവാചകയുമായ പമ്പ കമ്പാനയാണ് കഥ വിവരിക്കുന്നത്. നഗരത്തിന്റെ സ്ഥാപകന്റെ മകള്‍ കൂടിയായ പമ്പ, അതിന്റെ ചരിത്രം രേഖപ്പെടുത്താൻ ഉത്തരവാദിയാണ്. വിനാശകരമായ പ്ലേഗും മതമൗലികവാദ പ്രസ്ഥാനത്തിന്റെ ഉദയവും ഉൾപ്പെടെയുള്ള നിരവധി വെല്ലുവിളികൾക്ക് അവൾ സാക്ഷിയാണ്.

പമ്പ കമ്പാനയും അവളുടെ ഭർത്താവ് അർവെനും തമ്മിലുള്ള ബന്ധം സ്നേഹത്തിന്റെയും അനുകമ്പയുടെയും ശക്തിപ്രകടനമാണ്. പമ്പയെ നിരുപാധികം സ്നേഹിക്കുന്ന ദയാലുവും സൗമ്യനുമാണ് അർവെൻ. അർപ്പണബോധത്തോടെ ബിസ്‌നാഗയ്ക്ക് വേണ്ടി പോരാടാൻ തയാറുള്ള ധീരനായ പോരാളി കൂടിയാണ് അദ്ദേഹം. പമ്പയുടെ അടുത്ത സുഹൃത്തും പണ്ഡിതയും ജ്യോതിശാസ്ത്രജ്ഞയുമായ മെഹ്‌റുന്നിസ, ബിസ്‌നാഗയ്ക്ക് വേണ്ടി തന്റെ ജീവൻ പണയപ്പെടുത്താൻ തയാറായ പമ്പയുടെ അംഗരക്ഷകന്‍ വിരാട് ഉൾപ്പെടെ എല്ലാ കഥാപാത്രങ്ങളും ലോകത്ത് തങ്ങളുടെ സ്ഥാനം കണ്ടെത്താൻ പാടുപെടുന്നു എന്നതാണ് വാസ്തവം. അവരുടെ പോരാട്ടങ്ങളിലും വിജയങ്ങളിലും നമുക്ക് നമ്മെത്തന്നെ കാണാൻ കഴിയും. 

‘‘തനിക്ക് പ്രായമാകാൻ മനസ്സില്ല എന്ന പമ്പയുടെ പരുഷ വാക്കുകൾക്ക് പുറകിലെ സത്യം മറ്റുള്ളവർക്കെന്നപോലെ അവർക്കും ഒരു പ്രഹേളികയായിരുന്നു. ഒൻപതു വയസ്സു മുതൽ, അതായത് അവളുടെ സ്വരത്തിൽ ദേവത സംസാരിച്ചതു മുതൽ, പതിനെട്ടു വയസ്സ് വരെ മറ്റേതൊരു പെൺകുട്ടിയെയും പോലെതന്നെയാണവൾ വളർന്നത്. അതിനു ശേഷം, ഹുക്ക സംഗമയ്ക്കും ബുക്ക സംഗമയ്ക്കും മാന്ത്രികവിത്തുകൾ നിറച്ച ചാക്ക് സമ്മാനിച്ചതിനു ശേഷം കാര്യങ്ങളിൽ മാറ്റം വന്നു. പിന്നെയും ഇരുപത് വർഷങ്ങൾ പിന്നിട്ടിരിക്കുന്നു. തന്റെ കിടപ്പറയിൽ, മിനുക്കിയെടുത്ത പ്രതലത്തിലേക്ക് നോക്കുമ്പോൾ, ശ്രദ്ധയോടെ നോക്കുമ്പോൾ, ആ ഇരുപത് വർഷങ്ങൾക്കകം തനിക്കാകെ രണ്ട് വയസ്സ് പ്രായമേ കൂടിയിട്ടുള്ളു എന്ന ചിന്ത അവളിലുണ്ടാകുന്നു. അത് ശരിയാണെങ്കിൽ രണ്ട് നൂറ്റാണ്ടുകൾ പിന്നിട്ടാൽ അവളെ കണ്ടാൽ ഒരു നാൽപതുകാരിയെ പോലെ തോന്നും. അതൊരു അദ്ഭുതമായിരിക്കും. തന്റെ ജീവിതത്തിന്റെ മൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടോടെ അവളുടെ തോളുകൾ കുനിയാനാരംഭിക്കും. സ്വൽപമൊക്കെ വൃദ്ധത്വം വന്ന് തുടങ്ങും. എന്നാൽ അങ്ങനെ സംഭവിക്കാൻ സാധ്യതയില്ല.’’

അന്ധതയോടും പ്രവാചകവേഷത്തോടും പൊരുത്തപ്പെടാൻ പാടുപെടുകയാണ് പമ്പ. അതേസമയം പമ്പയോടുള്ള പ്രണയവും ബിസ്‌നാഗയെ സംരക്ഷിക്കാനുള്ള കടമയും തമ്മിലുള്ള സന്തുലിതാവസ്ഥ കണ്ടെത്താൻ ശ്രമിക്കുകയാണ് അർവെൻ. തന്റെ അറിവും നൈപുണ്യവും ഉപയോഗിച്ച് ലോകത്ത് ഒരു മാറ്റമുണ്ടാക്കാനുള്ള വഴി കണ്ടെത്താൻ മെഹ്റുന്നിസ ആഗ്രഹിക്കുന്നു. ചെറുപ്പത്തിൽത്തന്നെ അനാഥനായിപ്പോയ വിരാട് ലോകത്ത് തന്റേതായ ഇടം കണ്ടെത്താനൊരുങ്ങുമ്പോൾ ഔറംഗസീബ് മതവിശ്വാസങ്ങളെ തന്റെ സാമ്രാജ്യത്വ മോഹങ്ങളുമായി പൊരുത്തപ്പെടുത്താൻ പാടുപെടുകയാണ്.

‘വിജയനഗരി’യുടെ കേന്ദ്ര പ്രമേയങ്ങളിലൊന്ന് ഫിക്‌ഷന്റെ ശക്തിയാണ്. പമ്പയുടെ കവിതകൾ ബിസ്‌നാഗയിലെ ജനങ്ങൾക്ക് പ്രചോദനവും ശക്തിയും നൽകുന്നതിനൊപ്പം അവർ നേരിടുന്ന നിരവധി പ്രതിബന്ധങ്ങളെ മറികടക്കുവാനും സഹായിക്കുന്നു. പുതിയ ലോകങ്ങളും പുതിയ സാധ്യതകളും സൃഷ്ടിക്കുന്നതിനുള്ള ഒരു മാർഗമായാണ് താൻ ഫിക്‌ഷനെ കാണുന്നതെന്ന് റുഷ്ദി തന്നെ പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. ‘വിജയനഗരി’ നമ്മുടെ ജീവിതത്തെ മാറ്റിമറിക്കുന്ന കഥപറച്ചിലിന്റെ ശക്തിയുടെ തെളിവാണ്.

സഹിഷ്ണുതയുടെയും ബഹുസ്വരതയുടെയും പ്രാധാന്യമാണ് നോവലിലെ മറ്റൊരു പ്രധാന വിഷയം. ജീവിതത്തിന്റെ നാനാതുറകളിലുള്ള ആളുകൾക്ക് ഒത്തുചേരാനും സൗഹാർദപരമായി ജീവിക്കാനും കഴിയുന്ന നഗരമാണ് ബിസ്നാഗ. അതിനെ നശിപ്പിക്കുമെന്ന് ഭീഷണിപ്പെടുത്തുന്ന മതമൗലികവാദത്തിൽനിന്നു തികച്ചും വ്യത്യസ്തമാണത്. 

“അവൾ പോയിട്ടില്ല. ഉറങ്ങുകയാണ്. ഞാനവളെ ആഴമേറിയതും മുറിവുകൾ ഉണക്കുന്നതുമായ ഒരു ഉറക്കത്തിലാക്കിയിരിക്കുന്നു. അവൾക്ക് ചുറ്റിലും ഇനി ഞാൻ വലിയ മുൾച്ചെടികൾ വളർത്തും. നിങ്ങൾ അവളെ അവിടെ ഉപേക്ഷിക്കണം. സ്നേഹത്താൽ അവൾ ഉണർത്തപ്പെടുന്നതു വരെ അവിടെ ഉപേക്ഷിക്കണം.’’

മനുഷ്യന്റെ പ്രതിരോധശേഷി ബിസ്‌നാഗയിലെ ജനങ്ങളിൽ പ്രകടമാണ്. അഭിമുഖീകരിക്കുന്ന നിരവധി വെല്ലുവിളികൾക്കിടയിലും അവർ തങ്ങളുടെ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനും ജീവിതരീതിക്കും വേണ്ടി പോരാടുന്നത് തുടരുന്നു. ബിസ്‌നാഗ കീഴടക്കാൻ ദൃഢനിശ്ചയം ചെയ്‌ത മുഗൾ ചക്രവർത്തി ഔറംഗസേബിന്റെ കഥാപാത്രത്തിലൂടെ അപകടങ്ങളെക്കുറിച്ചും റുഷ്ദി അന്വേഷിക്കുന്നു. ഔറംഗസേബ് തന്റെ വഴിയിൽ വരുന്ന ആരെയും കൊല്ലാൻ തയാറുള്ള ക്രൂരനായ സ്വേച്ഛാധിപതിയാണ്.

ലോകത്തെ പുതിയ വഴികളിലൂടെ ചിന്തിക്കാൻ പ്രേരിപ്പിക്കുന്ന നോവലാണ് ‘വിജയനഗരി’. നല്ല ഭാവി പ്രതീക്ഷിക്കാൻ നിങ്ങളെ പ്രചോദിപ്പിക്കുന്ന ഒരു നോവൽ കൂടിയാണിത്. മനുഷ്യന്റെ ഭാവന ലോകത്തിന്റെ നന്മയ്‌ക്കുള്ള ശക്തമായ മാർഗമാണെന്ന് ഈ കൃതി നമ്മെ ഓർമിപ്പിക്കുന്നു. റുഷ്ദിയുടെ രചനകളിൽ ഏറ്റവും മനോഹരമായ ഒന്നായി ‘വിക്ടറി സിറ്റി’യെ കാണാം. മാജിക്കൽ റിയലിസത്തിന്റെ മാസ്മരികത വിളിച്ചോതുന്ന നോവൽ വായിച്ചു തീർന്നാലും ഏറെക്കാലം മനസ്സിൽ തങ്ങിനിൽക്കും.