15 തവണ നൊബേൽ നാമനിർദ്ദേശം, അടിച്ചമർത്തൽ ഭരണത്തെ വിമർശിച്ച ജീവിതം; ഇത് അൽബേനിയയുടെ കഥാകാരൻ

അതിർത്തികൾക്കും ഭാഷകൾക്കും അതീതമായ ഒരു സമ്പന്നമായ പാരമ്പര്യം അവശേഷിപ്പിച്ചുകൊണ്ട് അൽബേനിയൻ സാഹിത്യത്തിലെ ഇതിഹാസം ഇസ്മായിൽ കദാരെ വിടവാങ്ങി. തന്റെ മഹത്തായ നോവലുകൾക്കും കവിതകൾക്കും ഉപന്യാസങ്ങൾക്കും വേണ്ടി ആഘോഷിക്കപ്പെട്ട കദാരെ വെറുമൊരു കഥാകൃത്ത് ആയിരുന്നില്ല; അദ്ദേഹം തന്റെ രാജ്യത്തിന്റെ ആത്മാവിനെ പകർത്തിയ ചരിത്രകാരനും കൂടിയാണ്. ചരിത്രത്തെ കഥയാക്കി പറഞ്ഞ കഥാകാരൻ.

സാഹിത്യത്തിനുള്ള നൊബേൽ സമ്മാനത്തിന് 15 തവണയാണ് കദാരെ നാമനിർദ്ദേശം ചെയ്യപ്പെട്ടിട്ടുള്ളത്. ഇത്തവണത്തെ ബുക്കർ ലോങ് ലിസ്റ്റിലും അദ്ദേഹമുണ്ടായിരുന്നു. സമഗ്രാധിപത്യത്തിനെതിരായ ധീരശബ്ദമായിരുന്ന കദാരെ, അൽബേനിയൻ സാഹിത്യത്തെ രൂപപ്പെടുത്തുക മാത്രമല്ല ആഗോള സാഹിത്യരംഗത്ത് മായാത്ത മുദ്ര പതിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ഈ വിയോഗത്തോടെ സാഹിത്യലോകത്തിന് നഷ്ടമായത് ഒരു അതികായനെയാണ്. മാതൃരാജ്യത്തിന്റെ പ്രക്ഷുബ്ധമായ ചരിത്രവുമായി, പ്രത്യേകിച്ച് എൻവർ ഹോജയുടെ അടിച്ചമർത്തൽ ഭരണത്തെ തുറന്നു വിമർശിച്ച ജീവിതവും പ്രവർത്തനവുമായിരുന്നു അദ്ദേഹത്തിന്റേത്.

1936ൽ ജനിച്ച കദാരെയുടെ സാഹിത്യയാത്ര ആരംഭിച്ചത് അദ്ദേഹത്തിന്റെ നാടായ ജിജിറോകാസ്റ്ററിൽ നിന്നാണ്. ചെറുപ്പം മുതലേ കഥകളിൽ ആകൃഷ്ടനായ അദ്ദേഹം പന്ത്രണ്ടാം വയസ്സിൽ തന്റെ ആദ്യ കൃതി എഴുതി, അത് കുട്ടികൾക്കായിട്ടുള്ള ഒരു കമ്മ്യൂണിസ്റ്റ് മാസികയിൽ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു. ആദ്യകാല കവിതകൾ തന്നെ അദ്ദേഹത്തിന്റെ കഴിവുകളെ പ്രകടമാക്കുന്നവയായിരുന്നു. 

മോസ്കോയിലെ പ്രശസ്തമായ ഗോർക്കി ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിൽ സാഹിത്യം പഠിക്കാനുള്ള യാത്രയിലായിരുന്ന അദ്ദേഹം, ഷേക്സ്പിയറും ഡാന്റെയും പോലുള്ള സാഹിത്യ ഭീമന്മാരിൽ നിന്ന് പ്രചോദനം ഉൾക്കൊണ്ടാണ് 'ദ ജനറൽ ഓഫ് ദി ഡെഡ് ആർമി' (1963) എന്ന നോവൽ എഴുതുന്നത്. അൽബേനിയയിലെ ഒട്ടോമൻ ഭൂതകാലത്തിന്റെ പശ്ചാത്തലത്തിലുള്ള ഈ ദുരന്തകഥ, മിത്ത്, ചരിത്രം, രാഷ്ട്രീയം എന്നിവയുടെ മിശ്രിതമായിരുന്നു. 

എൻവർ ഹോജയുടെ അടിച്ചമർത്തൽ ഭരണത്തിൻ കീഴിൽ കദാരെയുടെ എഴുത്ത് അഭിവൃദ്ധിപ്പെട്ടു. ഞെരുക്കുന്ന യാഥാർഥ്യത്തെ വിമർശിക്കാൻ കോഡഡ് ഭാഷയും ചരിത്രപരമായ ക്രമീകരണങ്ങളും ഉപയോഗിച്ച് അദ്ദേഹം ശ്രദ്ധേയമായ തന്ത്രത്തോടെ സെൻസർഷിപ്പ് ഇല്ലാതെ എഴുതി. 'ദ പാലസ് ഓഫ് ഡ്രീംസ്' (1981), 'ദ സീജ്' തുടങ്ങിയ കൃതികൾ ഏകാധിപത്യ നിയന്ത്രണത്തിന്റെ യഥാർഥ മുഖങ്ങൾ തുറന്നു കാട്ടി.

ത്രീ-ആർച്ച്ഡ് ബ്രിഡ്ജ് പോലുള്ള കൃതികളിലൂടെ അദ്ദേഹം അൽബേനിയൻ ചരിത്രത്തിലേക്ക് ആഴ്ന്നിറങ്ങി. 'ക്രോണിക്കിൾ ഇൻ സ്റ്റോണിൽ' (1971), തന്റെ ഒറ്റപ്പെട്ട ഗ്രാമത്തിന്റെ ചരിത്രം സൂക്ഷ്മമായി രേഖപ്പെടുത്തുന്ന ഒരു സാങ്കൽപ്പിക ചരിത്രകാരന്റെ ജീവിതം വിവരിക്കുമ്പോൾ ആത്മപരിശോധനാ സമീപനമാണ് കദാരെ സ്വീകരിക്കുന്നത്. സൂക്ഷ്മമായ ഈ വിവരണത്തിലൂടെ, ചരിത്രത്തിന്റെ സ്വഭാവത്തെക്കുറിച്ചും അത് രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിൽ വ്യക്തിയുടെ പങ്കിനെക്കുറിച്ചുമുള്ള ചോദ്യങ്ങൾ ഉയർന്നുവരുന്നു.

ബ്രോക്കൺ ഏപ്രിൽ (1978) പോലെയുള്ള നോവലുകൾ, ഒരു സമൂഹത്തിൽ രക്തച്ചൊരിച്ചിലിന്റെ വിനാശകരമായ പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ അന്വേഷിക്കുമ്പോൾ മാസ്റ്റർപീസായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്ന കൺസേർട്ട് (1988), ഒരു ഏകാധിപത്യ അവസ്ഥയിൽ നിഗൂഢമായി ഒരുമിച്ചുകൂട്ടിയ ഒരു കൂട്ടം സംഗീതജ്ഞരുടെ കഥ പറയുന്നു. ഈ പ്രഹേളിക ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായ അതിരുകൾ മറികടക്കുന്നു. കലാപരമായ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെയും സംഗീതത്തിന്റെ ശക്തിയെക്കുറിച്ചാണ് ഇവിടെ ചർച്ച ഉയരുന്നത്.

അൽബേനിയൻ സാഹിത്യത്തിനും അപ്പുറത്താണ് കദാരെയുടെ സ്വാധീനം. 45-ലധികം ഭാഷകളിലേക്ക് വിവർത്തനം ചെയ്യപ്പെട്ട അദ്ദേഹത്തിന്റെ കൃതികൾ ആഗോള പ്രേക്ഷകർക്ക് സമ്പന്നമായ ഒരു സാംസ്കാരിക പൈതൃകത്തെ പരിചയപ്പെടുത്തി. അൽബേനിയയുടെ കഥകളും പോരാട്ടങ്ങളും ലോകത്തോട് പങ്കുവെച്ചുകൊണ്ട് അദ്ദേഹം ആ നാടിന്റെ ശബ്ദമായി. ക്രൂരമായ സ്വേച്ഛാധിപത്യത്തിൻ കീഴിലുള്ള ഒരു ജനതയുടെ പോരാട്ടങ്ങളിലേക്കും വിജയങ്ങളിലേക്കും ഒരു ജാലകം നൽകിക്കൊണ്ട് അദ്ദേഹം തന്റെ ജനതയുടെ മിത്തുകളും ഇതിഹാസങ്ങളും ജീവസുറ്റതാക്കി. 

സാങ്കൽപ്പികമായി അവതരിപ്പിക്കാനുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ കഴിവിലാണ് കദാരെയുടെ പ്രതിഭ. ജാഗ്രതയോടെ ജീവിച്ച അദ്ദേഹം തന്റെ കാലത്തെ യാഥാർഥ്യങ്ങളെ വിമർശിക്കാൻ സൂക്ഷ്മമായ രൂപകങ്ങളും ചരിത്രപരമായ ക്രമീകരണങ്ങളും ഉപയോഗിച്ചു. ഈ സമീപനം അദ്ദേഹത്തിന്റെ സൃഷ്ടിയെ സമ്പന്നമാക്കുക മാത്രമല്ല, അടിച്ചമർത്തൽ ഭരണത്തിൻ കീഴിൽ എഴുത്തും പ്രസിദ്ധീകരണവും തുടരാൻ അനുവദിക്കുകയും ചെയ്തു.

2005-ലെ മാൻ ബുക്കർ ഇന്റർനാഷണൽ പ്രൈസ് ഉൾപ്പെടെ നിരവധി അഭിമാനകരമായ അവാർഡുകൾ അദ്ദേഹത്തെ തേടിയെത്തി. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട നേട്ടം ആ എഴുത്തിന്റെ കാലാതീതമായ ഗുണമാണ്. സ്നേഹം, നഷ്ടം, സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനായുള്ള പോരാട്ടം എന്നീ വിഷയങ്ങൾ തന്റെ കഥകളിലൂടെ സംസ്കാരങ്ങളിലും തലമുറകളിലുമുടനീളമുള്ള വായനക്കാരുമായി സംവദിക്കുന്നുണ്ടെന്ന് അദ്ദേഹം ഉറപ്പാക്കി. 

ഇസ്മായിൽ കദാരെയുടെ പൈതൃകം അദ്ദേഹം നെയ്തെടുത്ത ആകർഷകമായ കഥകളല്ല, മറിച്ച് സത്യത്തിനും സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനും വേണ്ടി പോരാടുന്നതിന് അദ്ദേഹം പ്രകടിപ്പിച്ച ധൈര്യത്തിലാണ്. വരും തലമുറകളിലെ വായനക്കാരെ പ്രചോദിപ്പിക്കുന്ന ഒരു സാഹിത്യ നിധിശേഖരം അദ്ദേഹം അവശേഷിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. ടിറാനയിൽ അദ്ദേഹം 30 വർഷം താമസിച്ച അപ്പാർട്ട്മെന്റ് ഇപ്പോൾ ഇസ്മായിൽ കദാരെ ഹൗസ് മ്യൂസിയവും ആർക്കൈവുകളുമാണ്.