ലാബിൽനിന്ന് ചാടിയതോ കൊറോണ? ഇനിയും ചോദിക്കും ടെഡ്രോസ്;ചൈനയുടെ 'പുതുശത്രു'

ടിഗ്രെയും ടെഡ്രോസും

1965ൽ ഇത്യോപ്യയിലെ അസ്മാര എന്ന നഗരത്തിലാണ് ടെഡ്രോസിന്റെ ജനനം. ഇന്ന് ഈ സ്ഥലം ഇത്യോപ്യയിൽനിന്നു വേർപിരിഞ്ഞ എറിത്രിയ എന്ന രാജ്യത്തിന്റെ തലസ്ഥാനമാണ്. ടിഗ്രെ വംശജനായ ടെഡ്രോസ്, പിൽക്കാലത്ത് ഉത്തര ഇത്യോപ്യയിലെ ടിഗ്രെ മേഖലയിലായിരുന്നു വളർന്നതും പഠിച്ചതും. വൈവിധ്യപൂർണമായ പ്രകൃതിയും സമൂഹങ്ങളുമുള്ള രാജ്യമാണ് ഇത്യോപ്യ. കുന്നുകളും പീഠഭൂമികളും വമ്പൻ തടാകങ്ങളും ബ്ലൂ നൈ‍ൽ നദിയുടെ സാന്നിധ്യവുമൊക്കെയുള്ള ഇടം. ഇവിടത്തെ ഏറ്റവും അംഗസംഖ്യയുള്ള സമുദായങ്ങൾ ഓറോമോ, അംഹാര എന്നിവരാണെങ്കിലും കാലങ്ങളായി അധികാരസ്ഥാനങ്ങൾ വെറും 6 ശതമാനം മാത്രം ജനസംഖ്യയുള്ള ടിഗ്രെ വംശജരാണു കയ്യാളിയിരുന്നത്.

ടിഗ്രെയിലെ വിമതഗ്രൂപ്പായ ടിഗ്രെ പീപ്പിൾസ് ലിബറേഷൻ ഫ്രണ്ടിൽ (ടിപിഎൽഎഫ്) അംഗമായിരുന്നു ടെഡ്രോസ്. പല കാര്യങ്ങളിലും തീവ്ര നിലപാടുകളുള്ള ഈ സംഘടനയുടെ ഉന്നതനേതൃത്വത്തിലേക്ക് അദ്ദേഹം പടിപടിയായി ഉയരുകയും സംഘടനയുടെ മൂന്നാമത്തെ പ്രധാന നേതാവാകുകയും ചെയ്തു. ഇതോടെ ഇത്യോപ്യൻ ഭരണത്തിലും ഭാഗഭാക്കായി. 2005 മുതൽ 2012 വരെയുള്ള കാലയളവിൽ രാജ്യത്തിന്റെ ആരോഗ്യമന്ത്രി സ്ഥാനം ടെഡ്രോസിനായിരുന്നു. ഇത്യോപ്യയിൽ എച്ച്ഐവി, മലമ്പനി, പൊങ്ങൻപനി തുടങ്ങിയ അസുഖങ്ങളെ നിയന്ത്രണത്തിലാക്കുന്നതിൽ നിർണായക ഇടപെടലുകളും അദ്ദേഹം അക്കാലത്തു നടത്തി.

കോളറയുടെ പേരു മാറ്റി!

അഞ്ചു വർഷത്തിലൊരിക്കലാണ് ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയിൽ തിരഞ്ഞെടുപ്പ്. കോവിഡ് വരുന്നതിനും മുൻപ് 2017ൽ ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ മേധാവിയാകാനുള്ള മത്സരത്തിൽ ടെഡ്രോസിന്റെ പ്രധാന എതിരാളി ബ്രിട്ടിഷ് ആരോഗ്യശാസ്ത്ര വിദഗ്ധനായ ഡോ.ഡേവിഡ് നബാറോ ആയിരുന്നു. ആയിടയ്ക്ക് ടെഡ്രോസിനെതിരായി നബാറോ ക്യാംപ് വലിയ ആരോപണവുമായി രംഗത്തെത്തി. ഇത്യോപ്യയുടെ ആരോഗ്യമന്ത്രിയായിരിക്കെ, ടെഡ്രോസ് രാജ്യത്തു സംഭവിച്ച 3 കോളറ മഹാമാരികൾ മറച്ചുവച്ചെന്നായിരുന്നു ആരോപണം.

കോളറയുടെ പേര് മാറ്റി അക്യൂട്ട് വാട്ടറി ഡയേറിയ എന്നാക്കി ടെഡ്രോസ് രാജ്യാന്തരസമൂഹത്തെ കബളിപ്പിച്ചെന്നും ഇതു ബാധിച്ചവരുടെ ശരിയായ കണക്ക് പുറത്തുവിട്ടില്ലെന്നും വിമർശനമുയർന്നു. തന്റെ പ്രതിച്ഛായ സംരക്ഷിക്കാനായി നടത്തിയ ഈ പ്രവൃത്തി മൂലം വാക്സിനേഷൻ ശരിയായ രീതിയിൽ ഇത്യോപ്യയിൽ അനുവദിക്കപ്പെട്ടില്ല. തൊട്ടടുത്ത രാജ്യമായ സൊമാലിയയിൽ വാക്സിനേഷൻ വഴി കോളറ നിയന്ത്രണവിധേയമായപ്പോഴും ഇത്യോപ്യയിൽ അതു സംഭവിച്ചില്ല. എന്നാൽ ഇതു തനിക്കെതിരെ പ്രതിയോഗികൾ നടത്തുന്ന മാന്യതയില്ലാത്ത ഒരു തറവേലയാണെന്നായിരുന്നു ടെഡ്രോസ് പ്രതികരിച്ചത്.

ഇത്യോപ്യയിൽ അംഗസംഖ്യ കൊണ്ട് മുന്നിൽ നിൽക്കുന്നവരും എന്നാൽ ടിഗ്രേകളുടെ ഭരണത്തെ എതിർക്കുന്നവരുമായ അംഹാര ഗോത്രവംശജർക്ക് അടിയന്തര ചികിത്സാസഹായങ്ങൾ ടിപിഎൽഎഫ് നിഷേധിച്ചെന്ന ആരോപണങ്ങളും ഇതിനിടെ ഉയർന്നു. ടെഡ്രോസ് ആരോഗ്യ മന്ത്രിയായിരിക്കെയായിരുന്നു ഇത്. അതേസമയം, ടെഡ്രോസ് മന്ത്രിസ്ഥാനമൊഴിഞ്ഞ വേളയിൽ അംഗാര ഗോത്രമേഖലയുടെ ആരോഗ്യനിലവാരം ദേശീയ ശരാശരിയിലും വളരെ താഴെയായിരുന്നുവെന്നുള്ളത് വസ്തുതയാണ്.

വിവാദത്തിലാഴ്ത്തിയ മുഗാബെ

ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ മേധാവി ആയതിനു ശേഷം ടെഡ്രോസ്, 2017 ഒക്ടോബറിൽ, വിവാദ സിംബാബ്‌വെ പ്രസിഡന്റ് റോബർട് മുഗാബെയെ ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ ഗുഡ്‌വിൽ അംബാസിഡറാക്കിയതും വലിയ വിവാദമായിരുന്നു. 1980 മുതൽ 1987 വരെ സിംബാബ്‌വെ പ്രധാനമന്ത്രിയായിരുന്നു മുഗാബെ. 1987 മുതൽ 2017 വരെ തുടർച്ചയായി പ്രസിഡന്റ് പദവിയും വഹിച്ചു. അധികാരത്തിലിരുന്ന ആദ്യ രണ്ടു ദശാബ്ദക്കാലം സിംബാബ്‌വെയുടെ ആരോഗ്യസംവിധാനങ്ങളുടെ വികസനത്തിന് മുഗാബെ മുൻകയ്യെടുത്തിരുന്നു.

എന്നാൽ 2000ത്തിൽ സമ്പദ്‌ഘടന തകിടം മറിഞ്ഞതിനു പിന്നാലെ കാര്യങ്ങളെല്ലാം പ്രസിഡന്റിന്റെ കൈവിട്ടു പോയി. ആരോഗ്യ പ്രവർത്തകർക്കു ശമ്പളം പോലും കൃത്യസമയത്തു കൊടുത്തിരുന്നില്ല സിംബാംബ്‌വെയിൽ. അവശ്യ മരുന്നുകളും കിട്ടാനില്ലാതായി. അതേസമയം മുഗാബെയാകട്ടെ ആരോഗ്യപ്രശ്നങ്ങൾ വരുമ്പോഴെല്ലാം വിദേശത്തു ചികിത്സ തേടി. ഇക്കാര്യങ്ങളെല്ലാം വിമർശകർ മുന്നോട്ടു വച്ചതോടെ ടെഡ്രോസ് തന്റെ തീരുമാനം പിൻവലിക്കുകയായിരുന്നു.

പിന്തുണയ്ക്കില്ല സ്വന്തം രാജ്യം

രാജ്യത്തിനു കീഴിലുള്ള പത്തു പ്രവിശ്യകൾക്കും വ്യത്യസ്ത നിലകളിൽ ഭരണപ്രാതിനിധ്യം കൊടുക്കുന്ന സങ്കീർണമായ ഭരണവ്യവസ്ഥയായിരുന്നു ഇത്യോപ്യയിൽ. രാജ്യത്തിന്റെ ചരിത്രത്തിൽ മൂന്നു പതിറ്റാണ്ടോളം അധികാരത്തിൽ വ്യക്തമായ മേൽക്കൈ ടിഗ്രെ ഗോത്രത്തിനും അവരുടെ മുഖ്യസംഘടനയായ ടിപിഎൽഎഫിനുമുണ്ടായിരുന്നു. ഡോമിനന്റ് മൈനോറിറ്റി എന്ന നിലയിൽ ടിഗ്രെയുടെ പ്രബലത ആഫ്രിക്കയിൽ ഏറ്റവും കൂടുതൽ ജനസംഖ്യയുള്ള രണ്ടാമത്തെ രാജ്യമായ ഇത്യോപിയയിൽ ചോദ്യം ചെയ്യാതെ നിൽക്കപ്പെട്ടു.

മേലസ് സേനാവി എന്ന ടിപിൽഎഫ് നേതാവ് ദീർഘകാലം ഇത്യോപ്യൻ പ്രധാനമന്ത്രിയുമായിരുന്നു. യുഎസുമായുള്ള ചങ്ങാത്തം നിമിത്തം ഇദ്ദേഹത്തിന്റെ ഭരണകാലത്ത് ഇത്യോപ്യ സാമ്പത്തികമായും വ്യാവസായികമായും വളർന്നെങ്കിലും രാജ്യത്ത് അഭിപ്രായസ്വാതന്ത്ര്യവും ജനാധിപത്യവും അടിച്ചമർത്തപ്പെട്ടു. 2012ൽ സെനാവി മരിച്ചു. പിന്നീട് ടിപിഎൽഎഫിന്റെ ഭരണത്തിനു മേലുള്ള പിടി അയഞ്ഞുതുടങ്ങി.

2018ൽ അബി അഹമ്മദ് ഇത്യോപ്യൻ പ്രധാനമന്ത്രിയായി നിയമിതനായതോടെ സമവാക്യങ്ങൾ മാറി മറിഞ്ഞു. ഇത്യോപ്യൻ രാഷ്ട്രീയത്തിൽ ടിഗ്രെ നേതാക്കൾ പുലർത്തുന്ന സ്വാധീനം അവസാനിപ്പിക്കുമെന്ന പ്രതിജ്ഞയോടെയാണ് മുൻ ഇന്റലിജൻസ് കമാൻഡർ കൂടിയായ അബി അഹമ്മദ് ഭരണത്തിന്റെ സാരഥ്യം ഏറ്റെടുത്തത്. ഇതിനുള്ള ശ്രമങ്ങൾ അധികാരലബ്ധിക്കു ശേഷമുള്ള ദിനങ്ങളിൽ അദ്ദേഹം ഊർജിതമാക്കി.

ഇത്യോപ്യയിൽ തങ്ങളുടെ ശക്തിക്കു മങ്ങൽ ഏൽക്കുന്നത് മനസ്സിലാക്കിയ ടിപിഎൽഎഫ് ശക്തികേന്ദ്രമായ ടിഗ്രെ മേഖലയിലേക്കു മടങ്ങുകയും ഇവിടം കേന്ദ്രീകരിച്ചു പ്രക്ഷോഭങ്ങൾക്കു നേതൃത്വം നൽകുകയും ചെയ്തു. ഇതോടെയാണ് ടിഗ്രെ വിമതകലാപം ശ്രദ്ധ നേടിയത്. ഇത്യോപ്യ മാറ്റിവച്ച തിരഞ്ഞെടുപ്പ് ടിഗ്രെ മേഖലയിൽ സ്വന്തം നിലയ്ക്കു നടത്താൻ ടിപിഎൽഎഫ് ഒരുങ്ങിയതോടെ സർക്കാരും സംഘടനയും തമ്മിൽ ഇടഞ്ഞു.

രണ്ടു മാസങ്ങൾക്കു ശേഷം, ടിഗ്രെയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്തിരുന്ന ഇത്യോപ്യൻ സേനയുടെ സൈനിക ആസ്ഥാനത്ത് ടിപിഎൽഎഫ് ആക്രമണം നടത്തി. ഇതേത്തുടർന്ന് സൈനിക നടപടികൾക്ക് അബി അഹമ്മദ് അനുമതി നൽകി. ഇത്യോപ്യൻ സൈന്യവും ആക്രമണം കടുപ്പിച്ചതോടെ ടിപിഎൽഎഫ് ടിഗ്രെയിലേക്കു മടങ്ങുകയും ഇത്യോപ്യൻ സേന മേഖലയിലേക്കു കടന്നുകയറുകയും ചെയ്തു. എന്നാൽ തുടർന്നുള്ള ആക്രമണത്തിൽ ടിഗ്രെ സംഘങ്ങൾ സേനയ്ക്കു മേൽ വിജയം നേടിയത് അബി അഹമ്മദിനെ സമ്മർദ്ദത്തിലാക്കി. ഇതിനു ശേഷം ടിഗ്രെയിൽ നിന്ന് സേനയ്ക്കു പിൻതിരിയേണ്ടി വന്നു. ഉയർന്ന ഉദ്യോഗസ്ഥരുൾപ്പെടെ ഒട്ടേറെ സൈനികരെ ടിഗ്രെ സംഘാംഗങ്ങൾ തടവിലുമാക്കി.

ഈ താൽക്കാലിക വിജയത്തിൽ പ്രചോദനം നേടിയ ടിപിഎൽഎഫ് നവംബറോടെ ഇത്യോപ്യൻ തലസ്ഥാനം അഡിസ് അബാബയിലേക്കു മുന്നേറി. താലിബാൻ രീതിയിൽ അധികാരം പിടിച്ചെടുക്കലായിരുന്നു ഇവരുടെ ലക്ഷ്യം. എന്നാൽ സർക്കാരിൽനിന്നും ടിപിഎൽഎഫിൽനിന്നും സാമാന്യ ജനത്തിനു കൊടിയ പീഡനങ്ങൾ നേരിടേണ്ടി വരുന്നതായി രാജ്യാന്തര മാധ്യമങ്ങൾ റിപ്പോർട്ടു ചെയ്യുന്നു.

ഗുരുതര മനുഷ്യാവകാശ ലംഘനങ്ങൾ ഇത്യോപ്യയിൽ നടക്കുന്നുണ്ടെന്നും അബി അഹമ്മദിന്റെ നൊബേൽ പുരസ്കാരം തിരികെ വാങ്ങണമെന്നും ആവശ്യമുയർന്നു. ടിഗ്രെയിലെ ഈ സാഹചര്യങ്ങളെ ടെഡ്രോസ് ശക്തമായി വിമർശിച്ചതാണ് ഇത്യോപ്യൻ സർക്കാരിൽ നിന്നു കടുത്ത വിമർശനവും എതിർപ്പുമുണ്ടാകാൻ കാരണം. എന്നാൽ ലോകാരോഗ്യ സംഘടനാ തലവനായി ടെഡ്രോസിനെ വീണ്ടും നാമനിർദേശം ചെയ്ത് ഇരുപത്തിയഞ്ചോളം രാജ്യങ്ങളുണ്ട്. അതിൽത്തന്നെ കെനിയ ഉൾപ്പെടെയുള്ള ആഫ്രിക്കൻ രാജ്യങ്ങളും ടെഡ്രോസിനെ ശക്തമായി പിന്തുണയ്ക്കുന്നു.

മഹാമാരിക്കാലത്തെ പടത്തലവൻ

2022 മേയിലെ വേൾഡ് ഹെൽത്ത് അസംബ്ലിയിലാണ് ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ അടുത്ത ഡയറക്ടർ ജനറലിനെ തിരഞ്ഞെടുക്കുക. ഡബ്ല്യുഎച്ച്ഒ അംഗരാജ്യങ്ങളിൽനിന്നുള്ള പ്രതിനിധികളുടെ വാർഷിക സമ്മേളനമാണിത്. 2027 വരെയായിരിക്കും തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെടുന്ന പുതിയ തലവന്റെ കാലാവധി. എന്നാൽ നിലവിൽ ടെഡ്രോസ് അല്ലാതെ വേറാരെയും ഈ സ്ഥാനത്തേക്ക് ഡബ്ല്യുഎച്ച്ഒ എക്സിക്യുട്ടിവ് ബോർഡ് നോമിനേറ്റ് ചെയ്തിട്ടില്ല. 2019 ഡിസംബറിൽ പൊട്ടിപ്പുറപ്പെട്ട കോവിഡ് മഹാമാരി ഇനിയും പിടിച്ചു നിർത്താൻ രാജ്യങ്ങൾക്കു സാധിക്കാത്ത സാഹചര്യത്തിൽ ടെഡ്രോസ് അല്ലാതെ മറ്റൊരാളെ ഡബ്ല്യുഎച്ച്ഒ തലപ്പത്തേക്കു ചിന്തിക്കാൻ പോലുമാകാത്ത സ്ഥിതിയുമാണ്.