കിറ്റ് കിട്ടിയാൽ തീരില്ല ഈ ‘ഞാണിന്മേൽ കളി’; കണ്ണീർ മഴയത്ത് സർക്കസ് ഇനിയെത്ര കാലം?

ദേശഭേദമോ പ്രായഭേദമോ ഇല്ലാതെ കാണികളെ വിസ്മയിപ്പിച്ചിരുന്നു സർക്കസ് തമ്പുകൾ. മാസ് എന്റർടെയ്നറുകളായി നാടകങ്ങളും സിനിമയും ഗാനമേളകളുമെല്ലാം അവതരിച്ചെങ്കിലും തമ്പിനെ കാണികൾ വിടാതെ പിന്തുടർന്നു. ഗൃഹാതുരത്വമുണർത്തുന്ന ഓർമകളാണ് ഓരോരുത്തർക്കും സർക്കസ് തമ്പുകൾ സമ്മാനിക്കുന്നത്. അതു തലമുറകളിലേക്കു പകരാൻ കുടുംബത്തോടൊപ്പം ആളുകൾ വീണ്ടും വീണ്ടും സർക്കസ് കാണാൻ തമ്പുകൾ തേടി എത്തിക്കൊണ്ടേയിരിക്കുന്നു. എത്ര കണ്ടാലും മതിവരാത്ത അഭ്യാസപ്രകടനങ്ങൾ കുടുംബസമേതം എത്തിയാണ് ആളുകൾ ആസ്വദിക്കുന്നത്. തമ്പിലെ കാഴ്ചകൾക്ക് ചലച്ചിത്രഭാഷ്യം വന്നപ്പോഴും അതേ വിസ്മയത്തോടെ അവർ ആ കാഴ്ചകൾ കാണാൻ തിയറ്ററുകളിലേക്ക് ഓടിയെത്തി. അരവിന്ദന്റെ ‘തമ്പും’ രാജ്കപൂറിന്റെ മേരാനാം ജോക്കറും കമൽഹാസന്റെ അപ്പുരാജയും ലോഹിതദാസ് ഒരുക്കിയ ജോക്കറുമെല്ലാം തമ്പിലെ കഥ പറഞ്ഞ ചിത്രങ്ങളാണ്. 1978ൽ ബ്ലാക്ക് ആൻഡ് വൈറ്റിൽ അരവിന്ദൻ അണിയിച്ചൊരുക്കിയ തമ്പ് നാലരപ്പതിറ്റാണ്ടിനു ശേഷം ഇത്തവണ കാനിൽ വിസ്മയമായി മാറിയതിനു പിന്നിലും ആ രസക്കൂട്ടുകൾക്കു പങ്കുണ്ട്. എന്നാൽ കോവിഡിനിപ്പുറം എന്താണ് സർക്കസ് തമ്പുകളുടെ ഭാവി? കണ്ണീർ മഴയത്തും കാണികളെ ചിരിയുടെ കുട ചൂടിച്ച സർക്കസ് കൂടാരങ്ങൾ ഇനി അധികനാളൊന്നും കാണാൻ കഴിയില്ലെന്നാണ് കലാകാരന്മാരും നടത്തിപ്പുകാരും ഒരേസ്വരത്തിൽ പറയുന്നത്. നൂറു നൂറു പ്രശ്നങ്ങൾക്കും പരാധീനതകൾക്കും ഇടയിലാണ് കോവിഡിനു ശേഷം ഷോ പുനഃരാരംഭിച്ചത്. പക്ഷേ എത്രയെത്ര അഭ്യാസ പ്രകടനം നടത്തിയാലാണ് ജീവിതം തിരിച്ചുപിടിക്കാനാവുക? തമ്പുകളിലൂടെ ഒരന്വേഷണം...

∙ ഞാണിന്മേൽ സർക്കസ്

രാജ്യത്ത് അൻപതിലേറെ വലിയ സർക്കസ് കമ്പനികളുണ്ടായിരുന്ന കാലമുണ്ട്. ചെറിയ കമ്പനികളുടെ കൂടി എണ്ണമെടുത്താൽ ഇരുന്നൂറിലേറെ കൂടാരങ്ങളിൽ രാജ്യത്തെമ്പാടും ഒരേ സമയം സർക്കസ് നടന്നിരുന്നു. എന്നാൽ ഇന്നത് നാലിലൊന്നായി ചുരുങ്ങി. കേരളത്തിൽ ഇരുപതോളം കമ്പനികൾ ഉണ്ടായിരുന്നത് നാലെണ്ണമായി മാറി. അഞ്ചു വർഷം മുൻപുവരെ 15 കമ്പനികൾ മലയാളികളുടെ ഉടമസ്ഥതയിൽ പ്രവർത്തിച്ചിരുന്നുവെന്ന് ജമിനി, ജംബോ സർക്കസുകൾ നടത്തുന്ന അജയ് ശങ്കർ ഓർമിക്കുന്നു. സർക്കസിന്റെ മുഖ്യാകർഷണമായിരുന്ന വന്യമൃഗങ്ങൾക്ക് ഏർപ്പെടുത്തിയ വിലക്ക്, നോട്ടുനിരോധനം, കോവിഡ് ഇവയെല്ലാം ഒന്നിനുപിറകെ ഒന്നായി തീർത്ത പരീക്ഷണ ഘട്ടങ്ങൾ അതിജീവിക്കാൻ കഴിയാതെ പോയ സ്ഥാപനങ്ങളാണ് അടച്ചുപൂട്ടേണ്ടി വന്നത്. കോവിഡ് കാലഘട്ടത്തിൽ കിറ്റ് നൽകിയെന്നതൊഴിച്ചാൽ സർക്കാരിന്റെ ഭാഗത്തു നിന്നു കാര്യമായ സഹായമൊന്നും സർക്കസ് മേഖലയ്ക്കു ലഭിച്ചില്ല. 

650 ദിവസത്തോളമാണ് കോവിഡ് കാലഘട്ടത്തിൽ തമ്പുകൾ അടഞ്ഞുകിടന്നത്. അടുത്ത തരംഗമുണ്ടായാലും ആദ്യം താഴുവീഴുന്നത് സർക്കസ് കൂടാരങ്ങൾക്കായിരിക്കും. ഷോ ഇല്ലാതിരുന്ന നാളുകളിൽ തമ്പുകളിലെ അടുപ്പുകൾ പുകച്ചത് ഏറെ കഷ്ടപ്പെട്ടാണ്. കലാകാരന്മാരിൽ ഒട്ടേറെപ്പേർ തിരികെപ്പോയി മറ്റു തൊഴിലുകളിൽ ഏർപ്പെട്ടു. സർക്കസ് രംഗത്തുനിന്നു മാറിയതോടെ നിത്യപരിശീലനമെന്ന ദിനചര്യയും മാറി. മെയ്‌വഴക്കം കുറഞ്ഞതോടെ തിരിച്ചെത്തിയാലും നീണ്ട പരിശീലനത്തിനു ശേഷമേ തട്ടിൽ കയറാൻ സാധിക്കൂ എന്ന നിലയിലാണ് പലരും. അടഞ്ഞു കിടന്ന കാലമത്രയും മൃഗങ്ങൾക്ക് കൃത്യമായി ഭക്ഷണം നൽകാൻ ചെലവായതു വൻ തുകയാണ്. കൂടാരങ്ങൾ നന്നാക്കാനും വീണ്ടും ഷോ തുടങ്ങാനുമായി ഭാരിച്ച സാമ്പത്തിക ബാധ്യത വീണ്ടും തലയിലേറ്റിയാണ് സർക്കസ് ഉടമകൾ കോവിഡിനു ശേഷം വീണ്ടും കർട്ടൻ ഉയർത്തിയത്.

∙ ചെലവേറി, വരുമാനം കുറഞ്ഞു

ഒരുകാലത്ത് തലശ്ശേരി ഭാഗത്ത് ഭൂമി വാങ്ങിക്കൂട്ടിയവരിൽ ഏറെയും സർക്കസ് കലാകാരന്മാരായിരുന്നു. അന്നത്തെ കാലത്ത് മികച്ച ശമ്പളവും ആനുകൂല്യങ്ങളുമെല്ലാം ലഭിച്ചിരുന്നവരായിരുന്നു അവർ. പലപ്പോഴും തമ്പിൽ നിന്നുതന്നെ വിവാഹിതരായി കുടുംബത്തോടൊപ്പം സർക്കസുമായി ഉലകം ചുറ്റിയിരുന്നവർ. താമസവും ഭക്ഷണവുമെല്ലാം തമ്പിൽ തന്നെ. കൈനിറയെ പണവുമായി നാട്ടിലെത്തിയിരുന്ന ആ കാലം പതിയെപ്പതിയെ കാഴ്ചകളിൽ നിന്നു മറഞ്ഞു. ഇരുന്നൂറോളം ആളുകളും നൂറോളം മൃഗങ്ങളുമെല്ലാമുണ്ടായിരുന്ന തമ്പുകൾ ചുരുങ്ങി. നടത്തിപ്പ് ചെലവും ക്രമാതീതമായി വർധിച്ചു. സൗജന്യമായിവരെ ലഭ്യമായിരുന്ന മൈതാനങ്ങൾക്ക് പത്തും പതിനയ്യായിരവും രൂപ വരെ പ്രതിദിന വാടക നൽകേണ്ടി വരുന്നു. വൈദ്യുതി, വെള്ളം, അനുമതികൾ, പബ്ലിസിറ്റി എല്ലാം ഭാരിച്ച ചെലവുകളായി. ഇന്ധനവിലവർധനയും വലിയ തിരിച്ചടിയായി. കളിയില്ലാത്ത ദിവസങ്ങളിൽ പോലും ഓരോ തമ്പിലും മുപ്പതിനായിരത്തോളം രൂപ ചെലവുവരും. ഇതെല്ലാം തമ്പുകളെ ശോഷിപ്പിച്ചു.