ഒക്ടോബർ 31. മുൻ മുഖ്യമന്ത്രി ഉമ്മൻ ചാണ്ടിയുടെ എൺപതാം ജന്മദിനം. പൊതുപ്രവർത്തകന്റെ തിരക്കേറിയ ജീവിതത്തിൽ സ്വന്തം ജന്മദിനം ആഘോഷിക്കാൻ ഉമ്മൻ ചാണ്ടിക്ക് സമയം കിട്ടാറില്ല. ഈ ജന്മദിനത്തിൽ പക്ഷേ, അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഓർമകൾ കുടുംബാംഗങ്ങളെയും ഉമ്മൻ ചാണ്ടിയെ സ്നേഹിക്കുന്നവരെയും തേടിയെത്തുന്നു. കേരളത്തിന്റെ വിവിധ ഭാഗങ്ങളിൽ നാട്ടിടവഴികളിൽനിന്നു പോലും ഉമ്മൻ ചാണ്ടിയുടെ പുഞ്ചിരിക്കുന്ന മുഖം മാഞ്ഞിട്ടില്ല. വിവിധ ഭാഗങ്ങളിൽ നിന്നാകട്ടെ അദ്ദേഹം അന്ത്യവിശ്രമം കൊള്ളുന്ന പുതുപ്പള്ളിയിലെ കബറിടത്തിലേക്ക് അനേകം പേർ എത്തുന്നത് ഇന്നും തുടരുകയാണ്. ഉമ്മൻ ചാണ്ടിയോടുള്ള സ്നേഹവും കടപ്പാടും അറിയിക്കാൻ. 

‘‘അപ്പയ്ക്കു വേണ്ടി ഇനിയെന്തെങ്കിലും കൂടി എനിക്ക് ചെയ്യാനാകുമായിരുന്നോ എന്ന സംശയത്തിലാണ് ഇപ്പോള്‍ എന്റെ ഓരോ ദിവസവും കടന്നു പോകുന്നത്’’ എന്നു പറയുന്നു ഉമ്മൻ ചാണ്ടിയുടെ മൂത്തമകൾ മരിയ. ‘‘അപ്പയുടെ രാജകുമാരിയായാണ് എന്നെ വളർത്തിയത്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ പാത പറ്റാവുന്നത്രയും പിന്തുടരുമെന്നും മരിയ പറയുന്നു. ഉമ്മൻ ചാണ്ടിയോടൊപ്പം കഴിഞ്ഞ ദിനങ്ങളെ ഓർക്കുകയാണ് മകൾ മരിയ ഉമ്മൻ. അതിൽ മരിയയുടെ കുട്ടിക്കാലമുണ്ട്, അപ്പയുടെ അവസാന നാളുകളിൽ ഒപ്പം നിന്നതിന്റെ ഓർമകളുണ്ട്. എന്താണ് ആ അപ്പ മക്കൾക്കായി കരുതി വച്ചത്? സ്നേഹനിധിയായ ആ പിതാവിന്റെ വിയോഗം എങ്ങനെയാണ് തരണം ചെയ്തത്? മനോരമ ഓൺലൈൻ പ്രീമിയത്തിൽ മനസ്സു തുറക്കുകയാണ് മരിയ.

∙ ‘‘വിഷമിക്കേണ്ട, ഞാനുണ്ട് കൂടെ..’’

കണ്ണടച്ചാൽ അപ്പയുടെ ഒരു നൂറു നൂറു ചിത്രങ്ങൾ മനസ്സിലേക്ക് ഓടി വരും. ബെംഗളൂരുവിൽ ചികിത്സയിൽ കഴിയുന്ന സമയത്ത് എപ്പോഴും കൂടെയുണ്ടാവുക ഞാനാണ്. ഒരു ദിവസം വീട്ടിലെ എന്തോ ആവശ്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് ഞാനെന്തൊക്കെയോ കാര്യങ്ങൾ സങ്കടം പറഞ്ഞു. അപ്പ അപ്പോൾ കിടക്കുകയാണ്. സംസാരിക്കാൻ ബുദ്ധിമുട്ടുണ്ട്. പക്ഷേ, എന്റെ പറച്ചിൽ കേട്ടിട്ട് നെഞ്ചത്തേക്ക് കൈവച്ച് അപ്പ പറഞ്ഞു, ‘‘വിഷമിക്കേണ്ട, ഞാനുണ്ട്..’’ എന്ന്. പതിഞ്ഞ ശബ്ദത്തിലാണ് അപ്പ അതു പറഞ്ഞത്. പക്ഷേ, ഞാനുണ്ട് എന്ന ആ ശബ്ദം ഇപ്പോഴും കേൾക്കുന്നതു പോലെ തോന്നും. 

വീട്ടിൽനിന്ന് ദൂരെ എവിടേക്കെങ്കിലും പോയാൽ കുറഞ്ഞത് അഞ്ചു തവണയെങ്കിലും അപ്പ എന്നെ വിളിച്ചിരുന്നു. അന്നൊക്കെ, ‘‘എന്തുവാ അപ്പേ, ഞാൻ ചെറിയ കുട്ടിയല്ലല്ലോ..’’ എന്നാണ് പറഞ്ഞിരുന്നത്. പക്ഷേ, അപ്പ പോയ ശേഷമാണ് അങ്ങനെ അന്വേഷിക്കാൻ ഇനി ഒരാളില്ല എന്ന് തിരിച്ചറിയുന്നത്. മരിക്കുമെന്ന് അപ്പ ഒരിക്കലും കരുതിയിട്ടില്ല. പൂർണ ആരോഗ്യവാനായി തിരിച്ചുവരുമെന്ന ആത്മവിശ്വാസം അപ്പയ്ക്കും ഞങ്ങൾക്കും ഉണ്ടായിരുന്നു. ചികിത്സയിലായിരിക്കെ ഒരിക്കൽ അപ്പയ്ക്ക് പനി വന്നു. ‘‘അപ്പ വിറയ്ക്കുന്നു’’ എന്നു പറഞ്ഞ് നഴ്സ് വിളിച്ചപ്പോഴാണ് അടുത്ത മുറിയിൽനിന്ന് ഞാൻ ഓടി വന്നത്. ചുണ്ടു വിറച്ച്, കണ്ണീരൊഴുകി അപ്പ നോക്കിയ ആ നോട്ടം ഇപ്പോഴും കണ്ണിനു മുന്നിലുണ്ട്. 

∙ ‘‘ചാണ്ടി ഉമ്മനെ ഭാരത് ജോഡോ യാത്രയിൽ പങ്കെടുപ്പിക്കാമോ..’’ 

ചാണ്ടിക്ക് രാഷ്ട്രീയത്തിൽ അപ്പ ആകെ ചെയ്ത ഒരു സഹായം, ഭാരത് ജോഡോ യാത്രയിൽ ചാണ്ടിയെക്കൂടി പങ്കെടുപ്പിക്കാമോ എന്ന് കെ.സി.വേണുഗോപാലിനോട് അഭ്യർഥിച്ചത് മാത്രമാണ്. ഇരുപതിനായിരത്തോളം അപേക്ഷകരിൽനിന്നാണ് ഭാരത് ജോഡോ യാത്രയിലുടനീളം പങ്കെടുക്കേണ്ട നൂറുപേരെ തിരഞ്ഞെടുക്കേണ്ടിയിരുന്നത്. നിർബന്ധമായും ചെയ്യണം എന്ന് പറയുകയായിരുന്നില്ല മറിച്ച്, അഭ്യർഥന മാത്രമായിരുന്നു അത്. അതായിരുന്നു അപ്പയുടെ നയം. ഇപ്പോൾ ചാണ്ടി പിന്തുടരുന്നതും അപ്പയുടെ അതേ മാതൃകയാണ്. 

ഞായറാഴ്ചകളിൽ ഒരു പെരുന്നാളിന്റെ ആൾക്കൂട്ടം ചാണ്ടിയെ കാണാനെത്തുന്നുണ്ട് എന്നാണ് കേട്ടത്. വീട്ടിൽനിന്ന് ഒരാൾ മതി രാഷ്ട്രീയത്തിൽ എന്നായിരുന്നു അപ്പയുടെ നയം. അപ്പയുടെ മരണശേഷം ചാണ്ടി ആ വഴി പിന്തുടരുന്നത് ദൈവഹിതമാകാം. ചാണ്ടിക്കു കല്യാണം നോക്കുന്നില്ലേ എന്ന് എവിടെപ്പോയാലും ചോദിക്കാറുണ്ട്. നോക്കുന്നൊക്കെയുണ്ട്. സമയമാവുമ്പോൾ നടക്കും. അതിനെക്കുറിച്ച് ചാണ്ടിയാണു പറയേണ്ടത്. 

അപ്പ മരിച്ച് 22 ദിവസം കഴിയുമ്പോഴാണ് ഉപതിരഞ്ഞെടുപ്പ് പ്രഖ്യാപിക്കുന്നത്. അപ്പയ്ക്കു വേണ്ടി തിരഞ്ഞെടുപ്പ് പ്രചാരണത്തിനൊന്നും സജീവമായി പോയിട്ടില്ല. അതിന്റെ ആവശ്യവും വന്നിട്ടില്ല. പക്ഷേ, ചാണ്ടിക്കു വേണ്ടി പുതുപ്പള്ളിയിലെ ഓരോ വീടും കടകളും കയറിയിറങ്ങി. കുടുംബയോഗങ്ങളിലും മറ്റ് പൊതുപരിപാടികളിലും എല്ലാം പോയി. സജീവമായി പ്രചാരണത്തിൽ പങ്കെടുത്തു. ആ സ്നേഹം പുതുപ്പള്ളി തിരികെത്തരികയും ചെയ്തു. പുതുപ്പള്ളിയിലെ വീട് പൂർത്തിയാക്കണം എന്നത് അപ്പയുടെ വലിയ ആഗ്രഹമായിരുന്നു. അത് നടന്നു കാണാനായില്ല എന്ന സങ്കടമുണ്ട്.

∙ ‘‘കുടുംബത്തിൽ രാഷ്ട്രീയരംഗത്ത് ഒരാൾ മതി’’

കഴിഞ്ഞ കുറേ വർഷമായി സാമൂഹിക പ്രവർത്തനങ്ങൾ സജീവമായി ചെയ്യുന്നുണ്ട്. മുന്നിൽ വരുന്ന ഒരാളെ സഹായിക്കാൻ എന്തെങ്കിലും വഴിയുണ്ടെങ്കിൽ അത് ചെയ്യാതിരിക്കരുത് എന്നാണ് അപ്പ പറഞ്ഞു തന്നിട്ടുള്ളത്. അപ്പയുടെ പാത പറ്റാവുന്നത്രയും പിന്തുടരും. ആളുകളെ സഹായിക്കുക എന്നതിന് രാഷ്ട്രീയവും അധികാരവും വേണമെന്നില്ലല്ലോ! കുടുംബത്തിൽ രാഷ്ട്രീയരംഗത്ത് ഒരാൾ മതി എന്നാണ് അപ്പയുടെ ആഗ്രഹം. അച്ചുവിന്റെ കരിയറിനെ സംബന്ധിച്ച് അച്ചുവും വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. അപ്പ ഭിന്നശേഷിയുള്ള കുട്ടികൾക്കായി ഒരുപാട് കാര്യങ്ങൾ ചെയ്ത ഒരാളാണ്. അത്തരം കുട്ടികൾക്കു വേണ്ടി എന്തെങ്കിലും ചെയ്യണം എന്ന് എന്റെ മനസ്സിലുണ്ട്.

∙ ‘‘അപ്പ ഉച്ചിയിൽ തന്നിരുന്ന ആ ഉമ്മ’’

എൻജിനീയറിങ് പഠിക്കാൻ പോയ നാലു വർഷം മാറ്റിനിർത്തിയാൽ ബാക്കി കാലമത്രയും അപ്പയുടെയും അമ്മയുടെയും ഒപ്പമാണ് ഞാൻ ജീവിച്ചത്. മൂന്നുമക്കളിൽ അപ്പയ്ക്കൊപ്പം ഏറ്റവും കാലം നിൽക്കാനായതും എനിക്കാണ്. കുഞ്ഞുന്നാളിലൊക്കെ അപ്പ വീട്ടിലേക്ക് വരുമ്പോൾ ചേർത്തുപിടിച്ച് ഉച്ചിയിൽ ഒരു ഉമ്മ തരും. അപ്പയുടെ രാജകുമാരിയായാണ് വളർത്തിയത്. ഹൈസ്കൂളിൽ പഠിക്കുമ്പോൾ സ്കൂളിൽ ബാൻഡ് ലീഡർ ആയിരുന്നു ഞാൻ. 

അപ്പ മന്ത്രി ആയിരുന്ന സമയത്ത് ഒരു തവണ സ്കൂളിൽ വന്നപ്പോൾ ബാൻഡ് സല്യൂട്ട് കൊടുക്കാനായി. ‘ബെസ്റ്റ് ഔട്ട്ഗോയിങ് സ്റ്റുഡന്റ്’ പുരസ്കാരവും അപ്പയുടെ കൈയിൽനിന്ന് വാങ്ങിയിട്ടുണ്ട്. കുഞ്ഞുന്നാളിലൊക്കെ ഒരുപാട് ഉമ്മ കിട്ടിയിരുന്നെങ്കിലും വിവാഹമൊക്കെ കഴിഞ്ഞു പോയതോടെ ആ സ്പർശം കുറഞ്ഞു. ആ കടം വീട്ടിയത് അപ്പ ചികിത്സയിൽ കഴിഞ്ഞിരുന്ന അവസാനത്തെ 10 മാസമാണ്. പറ്റാവുന്നിടത്തോളം ഉമ്മകൾ എന്റെ അപ്പയ്ക്ക് ഞാൻ തിരികെ നൽകിയിട്ടുണ്ട്...

∙ തിരിച്ചു കിട്ടാത്ത ആ ഓഗസ്റ്റ് 15

അപ്പയ്ക്ക് എപ്പോഴും കുടുംബത്തെ ഒന്നിച്ചു കാണാനായിരുന്നു ആഗ്രഹം. വീട്ടിനുള്ളിലേക്ക് ജോലിയുടെ സമ്മർദമോ പ്രശ്നങ്ങളോ ഒന്നും കൊണ്ടുവരുന്ന ആളായിരുന്നില്ല അപ്പ. ഒപ്പമുള്ള സമയം മറ്റെല്ലാം മാറ്റിവച്ച് അപ്പ ഒപ്പമിരിക്കും. ചിലപ്പോൾ പുലർച്ചെ എഴുന്നേറ്റ് പോകേണ്ടി വരികയാണെന്നിരിക്കട്ടെ, മുറിയിലെ ലൈറ്റ് ഇട്ടുപോലും മറ്റാരുടെയും ഉറക്കം കളയേണ്ട എന്നായിരിക്കും അപ്പ ചിന്തിക്കുക. 

അപ്പ മുഖ്യമന്ത്രിയായിരുന്ന സമയത്ത് ഓഗസ്റ്റ് 15 ന് പരേഡിനു പോകുക ഞങ്ങളെയെല്ലാവരെയുംകൊണ്ടാണ്. ഒരുമിച്ചു പോകണമെന്നതായിരുന്നു അപ്പയുടെ സന്തോഷം. 2015 ഓഗസ്റ്റ് 15 ന് മുൻപ് ഞാൻ കുറച്ചുദിവസം കൊച്ചിയിൽ ഭർത്താവിന്റെ വീട്ടിലായിരുന്നു. 15 മുൻപ് എത്തുമെന്ന് കരുതിയാണ് പോയത്. പക്ഷേ, എത്താനായില്ല. 14 ന് അപ്പ എന്നെ വിളിച്ചു, ‘‘മോള് വരുന്നില്ലേ..?’’ എന്നു ചോദിച്ചു. വരണം എന്നൊന്നും നിർബന്ധമായി അപ്പ പറയില്ല. ഞാൻ വരണം എന്ന് അപ്പ ആഗ്രഹിച്ചിട്ടുണ്ടാവാം. എനിക്ക് വരാനായില്ല. ‘‘സാരമില്ല, അപ്പ ഇനീം മുഖ്യമന്ത്രിയാവും. നമുക്ക് ഒന്നിച്ചു പോകാം.’’ എന്നാണ് അന്ന് ഞാൻ പറഞ്ഞത്. പിന്നീട് അതൊരിക്കലും നടന്നില്ല. ഞാൻ അന്ന് പോകേണ്ടിയിരുന്നോ... അപ്പയ്ക്ക് അത് വിഷമമായിട്ടുണ്ടാകുമോ എന്നൊക്കെ ഓർക്കുമ്പോൾ ഇപ്പോൾ വലിയ സങ്കടമാണ്.

ചികിത്സയിലായിരുന്ന സമയത്ത് അവസാന ദിവസം ഒഴികെ ഒരിക്കലും അപ്പയെ ഐസിയുവിൽ കിടത്തിയിട്ടില്ല. പ്രീ ഐസിയുവിലേക്ക് മാത്രമാണ് മാറ്റിയിരുന്നത്. അവിടെ എനിക്ക് ഒപ്പം നിൽക്കാനാവും. അപ്പയെ ഒറ്റയ്ക്കാക്കാൻ അപ്പയ്ക്കും ഞങ്ങൾക്കും ഇഷ്ടമായിരുന്നില്ല. ക്ഷീണിതനായിരുന്ന സമയത്ത് പലപ്പോഴും മരുന്ന് കഴിച്ചാൽ അപ്പ ഉറങ്ങിപ്പോകുമായിരുന്നു. പക്ഷേ, ചില ദിവസങ്ങളിലൊക്കെ രാത്രി നോക്കുമ്പോൾ അപ്പ ഉറങ്ങാതെ കിടക്കുന്നതു കാണാം. ഞാനന്നേരം നെറ്റിയുടെ ഇരുവശങ്ങളിലും അപ്പയ്ക്ക് മെല്ലെ തടവിക്കൊടുക്കുമായിരുന്നു. അപ്പ ഉറങ്ങിയ ശേഷം ഞാൻ അപ്പുറത്തെ മുറിയിലേക്കു പോകും. ഞാനങ്ങനെ പോയിരുന്ന ദിവസങ്ങളിലും അപ്പ വീണ്ടും ഉണർന്നിട്ടുണ്ടാകുമോ? ഉറക്കം വരാതെ കിടന്നിട്ടുണ്ടാകുമോ..? അപ്പയ്ക്ക് വേണ്ടി ഇനിയെന്തെങ്കിലും കൂടി എനിക്ക് ചെയ്യാനാകുമായിരുന്നോ എന്ന സംശയത്തിലാണ് ഇപ്പോൾ ഓരോ ദിവസവും കടന്നു പോകുന്നത്.