നമുക്ക് വേണ്ടി നരിമാൻ വാദിച്ച കേസുകൾ: ഇന്ദിരയ്ക്കും തിരിച്ചടി: ഒരിക്കൽ പറഞ്ഞു, 'ആ വാദം ഒരു തെറ്റ്'

നരിമാൻ വാദിച്ച ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട കേസ് ഏതായിരിക്കും? ഇങ്ങനെ ഒരു തർക്കം ഉയർന്നാൽ അതിൽ വിധി പറയാൻ നിയമജ്ഞർക്കു പോലും പ്രയാസമായിരിക്കും. നരിമാൻ ഇടപെട്ട കേസുകളെല്ലാം തന്നെ പ്രധാനപ്പെട്ടതായിരുന്നു എന്നതല്ല അതിന്റെ പ്രാധാന്യം. അദ്ദേഹത്തിന്റെ കേസ് ഡ‍യറിയിലെ കേസുകളെല്ലാം തന്നെ ഏതെങ്കിലും തരത്തിൽ ഇന്ത്യയുടെ സാമൂഹിക ജീവിതത്തെയും സാധാരണക്കാരന്റെ ജീവിതത്തെയും ബാധിക്കുന്നതായിരുന്നു. അടിയന്തരാവസ്ഥ കാലത്ത് ഇന്ദിര ഗാന്ധിക്ക് എതിരെ അദ്ദേഹം വാദിച്ചു. അതേ സമയം എഫ്ഐആർ സംബന്ധിച്ച കേസുകൾ സാധാരണക്കാരന്റെ ജീവിതത്തിന് സുരക്ഷ ഉറപ്പാക്കി. 

രാജ്യം കണ്ട എക്കാലത്തെയും മികച്ച അഭിഭാഷകൻമാരിൽ ഒരാളായിരുന്നു ഫാലി സാം നരിമാൻ, ഇന്ത്യൻ നിയമശാസ്‌ത്രത്തിന്റെ ചരിത്രത്തിൽ മായാത്ത മുദ്ര പതിപ്പിച്ച നിയമജ്ഞൻ. നരിമാന്റെ നിയമ മണ്ഡലത്തിലേക്കുള്ള യാത്ര ആരംഭിച്ചത് നീതിയോടുള്ള അഗാധമായ പ്രതിബദ്ധതയോടെയും സമൂഹങ്ങളെ പരിവർത്തനം ചെയ്യാൻ നിയമത്തിന്റെ ശക്തിയിലുള്ള വിശ്വാസത്തോടെയുമായിരുന്നു. സാം നരിമാൻ ഇന്ത്യൻ നിയമ സാഹോദര്യത്തിലെ ഇതിഹാസമായിട്ടാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്. ഒൻപത് പതിറ്റാണ്ട് നീണ്ട അദ്ദേഹത്തിന്റെ ജീവിതവും കരിയറും നിയമപരമായ പാണ്ഡിത്യത്തിന്റെയും കോടതിമുറിയിലെ മികവിന്റെയും ഭരണഘടനാ മൂല്യങ്ങളോടുള്ള അചഞ്ചലമായ പ്രതിബദ്ധതയുടെയും ശ്രദ്ധേയമായ ഒരു ശേഖരം പ്രദാനം ചെയ്യുന്നു. രാജ്യത്തെ പ്രധാന കേസുകളിലെല്ലാം നേരിട്ടും അല്ലാതെയും ഇടപ്പെട്ടിട്ടുള്ള നിയമവിദഗ്ധൻ കൂടിയാണ് നരിമാൻ. ഏതൊക്കെയായിരുന്നു നരിമാന്റെ പ്രധാനപ്പെട്ട കേസുകൾ? പരിശോധിക്കാം.

1. നരിമാൻ വാദിച്ചു, ഇന്ദിരയുടെ തിരഞ്ഞെടുപ്പ് അസാധുവായി 

അടിയന്തരാവസ്ഥക്കാലത്തെ മറ്റൊരു സുപ്രധാന കേസിൽ, അന്നത്തെ പ്രധാനമന്ത്രി ഇന്ദിര ഗാന്ധിയുടെ തിരഞ്ഞെടുപ്പിനെ വെല്ലുവിളിച്ച രാജ് നരേനെ പ്രതിനിധീകരിച്ച് ഫാലി നരിമാൻ വാദിക്കാനിറങ്ങി. നരിമാന്റെ നിയമപരമായ വിവേകം തിരഞ്ഞെടുപ്പിലെ ക്രമക്കേടുകളുടെ ചുരുളഴിക്കുന്നതിൽ നിർണായക പങ്ക് വഹിച്ചു, ആത്യന്തികമായി ഇന്ദിര ഗാന്ധിയുടെ തിരഞ്ഞെടുപ്പ് അസാധുവായി പ്രഖ്യാപിക്കുന്നതിലേക്ക് വരെ ഇത് നയിച്ചു. ജനാധിപത്യ തത്വങ്ങൾ ഉയർത്തിപ്പിടിക്കുന്നതിലുള്ള നരിമാന്റെ പ്രതിബദ്ധതയാണ് ഈ കേസ് പ്രകടമാക്കിയത്.

2. പരിസ്ഥിതിയെ സംരക്ഷിക്കുന്നതിന് വഴിയൊരുക്കിയ നർമ്മദാ ബച്ചാവോ ആന്ദോളൻ 

നർമ്മദാ നദിയിലെ വൻകിട അണക്കെട്ട് പദ്ധതികളെ എതിർക്കുന്ന പ്രസ്ഥാനമായ നർമ്മദാ ബച്ചാവോ ആന്ദോളനൊപ്പം ചേർന്ന് ഗുജറാത്ത് സർക്കാരിനെതിരെ വാദിക്കാനിറങ്ങിയത് അന്ന് വലിയ ചർച്ചയായിരുന്നു. ഇത് ഫാലി നരിമാന്റെ പാരിസ്ഥിതിക സാമൂഹിക നീതിയോടുള്ള പ്രതിബദ്ധത പ്രകടമാക്കുന്നതായിരുന്നു. അണക്കെട്ടുകളുടെ നിർമാണം മൂലം ആദിവാസി സമൂഹങ്ങളുടെ കുടിയിറക്കം, പാരിസ്ഥിതികവും സാമൂഹികവുമായ ആഘാതം എന്നിവ കേന്ദ്രീകരിച്ചായിരുന്നു നരിമാന്റെ വാദം. നരിമാന്റെ വാദത്തോടുള്ള പ്രതികരണമായി സുപ്രീം കോടതിയുടെ വിധി പ്രകാരം വൻതോതിലുള്ള അടിസ്ഥാന സൗകര്യ പദ്ധതികളുടെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ പരിസ്ഥിതി സംരക്ഷണത്തെയും പാർശ്വവൽക്കരിക്കപ്പെട്ട സമൂഹങ്ങളുടെ അവകാശങ്ങളെയും കുറിച്ചുള്ള ചർച്ചകൾക്ക് ഇടം നൽകി. അത്തരം പ്രശ്‌നങ്ങൾ പരിഹരിക്കുന്നതിന് രാജ്യത്ത് ഒരു നിയമപരമായ മാതൃക സ്ഥാപിച്ചു.

3. ഈ കേസ് വാദിച്ചത് തെറ്റായിപ്പോയെന്ന് അദ്ദേഹം ഒരിക്കൽ തിരുത്തി

രാജ്യം ഏറെ ചർച്ച ചെയ്ത, ഇപ്പോഴും ചർച്ച ചെയ്യുന്ന ദുരന്തമാണ് ഭോപ്പാൽ വാതകദുരന്തം. ഈ സംഭവത്തിൽ യൂണിയൻ കാർബൈഡിനെ പ്രതിനിധീകരിച്ച് ഫാലി സാം നരിമാൻ വാദിക്കാനെത്തിയത് വിവാദങ്ങൾക്ക് കാരണമായി. യൂണിയൻ കാർബൈഡിനൊപ്പം പ്രവർത്തിച്ചത് നരിമാന്റെ നിയമജീവിതത്തിലെ ഒരു സുപ്രധാന അധ്യായമായിരുന്നു. ഇത് സൂക്ഷ്മപരിശോധനയ്ക്കും സംവാദത്തിനും കാരണമായി. 1984 ഡിസംബർ 2-3ന് രാത്രിയിൽ, ഭോപ്പാലിലെ യൂണിയൻ കാർബൈഡ് കീടനാശിനി പ്ലാന്റിൽ നിന്ന് വിഷവാതകം ചോരുകയായിരുന്നു. ഇത് ലോകത്തിലെ തന്നെ ഏറ്റവും മാരകമായ വ്യാവസായിക ദുരന്തങ്ങളിലൊന്നായാണ് രേഖപ്പെടുത്തുന്നത്. 

നീതിയോടും നിയമവാഴ്ചയോടുമുള്ള പ്രതിബദ്ധതയ്ക്ക് പേരുകേട്ട നരിമാൻ ഈ ദുരന്തത്തിന് ഉത്തരവാദിയായ ബഹുരാഷ്ട്ര കോർപറേഷനായ യൂണിയൻ കാർബൈഡിനെ സംരക്ഷിക്കുക എന്ന വെല്ലുവിളി നിറഞ്ഞ ദൗത്യം ഏറ്റെടുക്കുകയായിരുന്നു. തെളിവുകളുടെയും ബാധ്യതയുടെയും വ്യവസ്ഥാപിതവും നീതിയുക്തവുമായ പരിശോധനയുടെ ആവശ്യകത ഊന്നിപ്പറഞ്ഞുകൊണ്ട് നിയമനടപടികൾ കർശനമായി പിന്തുടരുന്നുവെന്ന് ഉറപ്പാക്കുക എന്നതായിരുന്നു അദ്ദേഹത്തിന്റെ വാദം. കോടതിക്ക് പുറത്ത് ഇരകൾക്ക് 470 ദശലക്ഷം ഡോളർ നൽകുന്ന കരാർ ഉണ്ടാക്കാൻ അദ്ദേഹത്തിന് സാധിച്ചു. പക്ഷേ, ഈ കേസിൽ അബദ്ധം പറ്റിയോ എന്ന് ഒരിക്കൽ ചോദിച്ചപ്പോൾ അതെ എന്നായിരുന്നു നരിമാന്റെ മറുപടി.

4. വിദേശയാത്രയ്ക്ക് നാം അദ്ദേഹത്തോട് കടപ്പെട്ടിരിക്കുന്നുണ്ടോ 

കാരണം നൽകാതെ പൗരന്റെ പാസ്‌പോർട്ട് പിടിച്ചെടുക്കാനുള്ള സർക്കാരിന്റെ അധികാരത്തെ വെല്ലുവിളിച്ച ഈ കേസിൽ വ്യക്തി അവകാശങ്ങൾക്കായുള്ള തന്റെ യുദ്ധം ഫാലി നരിമാൻ തുടർന്നു. വിദേശയാത്രയ്ക്കുള്ള അവകാശം വ്യക്തിസ്വാതന്ത്ര്യത്തിനുള്ള അവകാശത്തിന്റെ ഭാഗമാണെന്ന് പ്രസ്താവിച്ചുകൊണ്ട് സുപ്രീം കോടതി, സുപ്രധാനമായ ഒരു വിധിന്യായത്തിൽ ആർട്ടിക്കിൾ 21 ന്റെ വ്യാപ്തി വിപുലീകരിച്ചു. നരിമാന്റെ വാദങ്ങൾ വ്യക്തിസ്വാതന്ത്ര്യം സംരക്ഷിക്കുന്നതിൽ ഭരണഘടനാപരമായ നിയമശാസ്ത്രത്തിന്റെ പരിണാമത്തിനു സംഭാവന നൽകി.

5.  അടിയന്തരാവസ്ഥയിൽ ജീവിക്കാനുള്ള അവകാശം നൽകിയ ഇടപെടൽ 

അടിയന്തരാവസ്ഥയുടെ ഇരുണ്ട നാളുകളിൽ നരിമാൻ കുപ്രസിദ്ധമായ ഹേബിയസ് കോർപസ് കേസിൽ നീതിയുടെ പക്ഷത്തായിരുന്നു. അടിയന്തരാവസ്ഥക്കാലത്ത് ജീവിക്കാനുള്ള അവകാശവും വ്യക്തിസ്വാതന്ത്ര്യവും റദ്ദാക്കാമെന്ന് സർക്കാർ വാദിച്ചിരുന്നു. എന്നാൽ നരിമാൻ മൗലികാവകാശങ്ങളെ സംരക്ഷിക്കാൻ ശക്തമായി രംഗത്തിറങ്ങി. അടിയന്തര ഘട്ടങ്ങളിൽ പോലും ചില അവകാശങ്ങളുടെ വിലപേശൽ സാധ്യമല്ലെന്ന് വാദിച്ചു. വ്യക്തിസ്വാതന്ത്ര്യത്തോടുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രതിബദ്ധതയാണ് ഈ കേസ് എടുത്തുകാണിക്കുന്നത്.

6.  അന്നു മുതൽ എഫ്ഐആർ സ്വയം റജിസ്ട്രേഷൻ നിർബന്ധമായി 

തിരിച്ചറിയാവുന്ന കുറ്റകൃത്യങ്ങളിൽ പ്രഥമ വിവര റിപ്പോർട്ടുകളുടെ (എഫ്ഐആർ) നിർബന്ധിത റജിസ്ട്രേഷനാണ് ഈ കേസ് പരിഗണിച്ചത്. ലളിതാ കുമാരിക്ക് വേണ്ടി ഹാജരായ നരിമാൻ എഫ്ഐആറുകൾ സ്വയമേവ റജിസ്റ്റർ ചെയ്യണമെന്ന് വാദിച്ചു. എഫ്ഐആർ റജിസ്റ്റർ ചെയ്യുന്നതിനും പരാതിക്കാരുടെ അവകാശങ്ങൾ സന്തുലിതമാക്കുന്നതിനും അന്വേഷണ നടപടികൾക്കുമുള്ള മാർഗനിർദേശങ്ങളാണ് സുപ്രീം കോടതിയുടെ വിധി.

7. വിദ്യാഭ്യാസത്തിൽ സ്വയം ഭരണം നൽകിയത് ഈ ഇടപെടൽ 

വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങളുടെ സ്വയംഭരണാവകാശത്തിനും അവ ഭരിക്കാനുള്ള അവകാശത്തിനും വേണ്ടിയുള്ള സുപ്രധാന നിയമ പോരാട്ടമായ ടിഎംഎ പൈ ഫൗണ്ടേഷൻ കേസിൽ സാം നരിമാൻ പ്രധാന പങ്ക് വഹിച്ചു. ടിഎംഎ പൈ ഫൗണ്ടേഷനെ പ്രതിനിധീകരിച്ച് നരിമാൻ സുപ്രീം കോടതിയിൽ വാദിച്ചു, അനാവശ്യമായ ഇടപെടലുകളില്ലാതെ അഡ്മിഷനിലും മാനേജ്‌മെന്റിലും സ്വകാര്യ വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങളുടെ അവകാശത്തിനായി വാദിച്ചു. 2002ലെ വിധിയിൽ അഡ്മിഷനിലും ഭരണത്തിലും സ്വകാര്യ അൺ എയ്ഡഡ് സ്ഥാപനങ്ങളുടെ സ്വയംഭരണാവകാശം സുപ്രീം കോടതി ശരിവച്ചു. ഫാലി സാം നരിമാന്റെ നിയമപരമായ വിവേകവും അനുനയ വാദങ്ങളും സ്വകാര്യ വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങളുടെ അവകാശങ്ങൾക്കായി സുപ്രധാനമായ വിജയം നേടിയെടുക്കുന്നതിൽ പ്രധാന പങ്കുവഹിച്ചു. ഇത് ഇന്ത്യയിലെ വിദ്യാഭ്യാസ നിയമ മേഖലയെ സ്വാധീനിക്കുന്ന ഒരു മാതൃക സ്ഥാപിച്ചു.

8. കേരളം നടപ്പാക്കിയ ഭൂപരിഷ്കരണ നിയമത്തിനെതിരെയും

ഇന്ത്യൻ ഭരണഘടനാ നിയമത്തിലെ ഒരു പ്രധാന കേസാണ് കേശവാനന്ദ ഭാരതി. കേസിൽ പ്രധാന അഭിഭാഷകൻ നാനി പാൽഖിവാലായുടെ സഹായിയായി പ്രവർത്തിച്ച ഫാലി സാം നരിമാനും മുഖ്യ പങ്ക് വഹിച്ചു. 1973-ൽ സുപ്രീം കോടതിയുടെ 13 അംഗ ബെഞ്ചാണ് കേസ് പരിഗണിച്ചത്. കാസര്‍കോട് എടനീർ മഠത്തിന്റെ തലവനായ കേശവാനന്ദ ഭാരതിയാണ് 1969-ൽ കേരള സർക്കാർ നടപ്പാക്കിയ ഭൂപരിഷ്കരണ നിയമത്തിനെതിരെ സുപ്രീം കോടതിയെ സമീപിച്ചത്. ആർട്ടിക്കിൾ 368 പ്രകാരം ഭരണഘടന ഭേദഗതി ചെയ്യാനുള്ള പാർലമെന്റിന്റെ അധികാരത്തിന് എന്തെങ്കിലും പരിമിതികളുണ്ടോ എന്നതായിരുന്നു കേസിലെ പ്രധാന വിഷയം. ഭരണഘടന ഭേദഗതി ചെയ്യാൻ പാർലമെന്റിന് അധികാരമുണ്ടെങ്കിലും അതിന്റെ അടിസ്ഥാന ഘടനയിൽ മാറ്റം വരുത്താനാകില്ലെന്ന് ഹർജിക്കാരൻ വാദിച്ചു. എന്നാൽ പാർലമെന്റിന് ഭരണഘടനാ ഭേദഗതിയാവാം, പക്ഷേ അത് ഭരണഘനയുടെ അടിസ്ഥാന സ്വഭാവത്തെ മാറ്റിമറിച്ചുകൊണ്ടാവരുത് എന്ന വിധി പ്രഖ്യാപനമാണ് സുപ്രീംകോടതി നടത്തിയത്. മഠത്തിനു സ്വത്തുവകകൾ വീണ്ടെടുക്കാനായില്ലെങ്കിലും ഭരണഘടനയുടെ മേൽ ഭരണകൂടങ്ങൾക്ക് എന്തും ചെയ്യാമെന്ന നിലപാടിനു മൂക്കുകയറിടാൻ വിധിയിലൂടെ കഴിഞ്ഞു.

9. ക്രിക്കറ്റ് ലോകത്തെ ശുദ്ധീകരിച്ച വാദമായിരുന്ന് അത് 

ഫാലി നരിമാന്റെ വൈദഗ്ധ്യം ഭരണഘടനാപരമായ കാര്യങ്ങൾക്കപ്പുറം കായിക നിയമത്തിലേക്കും വ്യാപിച്ചു. ഈ കേസിൽ ബിഹാർ ക്രിക്കറ്റ് അസോസിയേഷനെ പ്രതിനിധീകരിച്ച് ഇന്ത്യൻ ക്രിക്കറ്റ് കൺട്രോൾ ബോർഡിന്റെ (ബിസിസിഐ) സുതാര്യമല്ലാത്ത  പ്രവർത്തനത്തെ ചോദ്യം ചെയ്തു വാദിക്കാനിറങ്ങി. നരിമാന്റെ വാദങ്ങളുടെ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് സുപ്രീം കോടതി ലോധ കമ്മിറ്റിയെ നിയമിച്ചത്. ഇത് ഇന്ത്യൻ ക്രിക്കറ്റ് ഭരണത്തിൽ കാര്യമായ പരിഷ്കാരങ്ങൾക്ക് വഴിയൊരുക്കി.

10. നീതിന്യായ വ്യവസ്ഥയെ സംരക്ഷിച്ച കൊളീജീയം 

2015-ൽ നാഷനൽ ജുഡീഷ്യൽ അപ്പോയിന്റ്മെന്റ് കമ്മിഷന്റെ (എൻജെഎസി) ഭരണഘടനാ സാധുതയെ വെല്ലുവിളിക്കുന്നതിൽ ഫാലി സാം നരിമാൻ നിർണായക പങ്ക് വഹിച്ചു. സുപ്രീം കോടതി അഡ്വക്കേറ്റ്‌സ്-ഓൺ-റെക്കോര്‍ഡ് അസോസിയേഷനെ പ്രതിനിധീകരിച്ച് ജുഡീഷ്യറിയുടെ സ്വാതന്ത്ര്യം സംരക്ഷിക്കേണ്ടതിന്റെ പ്രാധാന്യം ഊന്നിപ്പറഞ്ഞുകൊണ്ട് നരിമാൻ എൻജെഎസിക്കെതിരെ വാദിച്ചു. നരിമാൻ ഉൾപ്പെടെയുള്ള ഭരണഘടനാ ബെഞ്ചുള്ള സുപ്രീം കോടതി, ഭരണഘടനയുടെ അടിസ്ഥാന ഘടനയുടെ ലംഘനം ചൂണ്ടിക്കാട്ടി എൻജെഎസി ഭരണഘടനാ വിരുദ്ധമാണെന്ന് സുപ്രധാന വിധിയിൽ അന്ന് പ്രഖ്യാപിച്ചു. ഭരണഘടനാ തത്വങ്ങൾ ഉയർത്തിപ്പിടിക്കുന്നതിലും ഇന്ത്യയുടെ നിയമ ചട്ടക്കൂടിൽ അധികാര വിഭജനം ഉറപ്പാക്കുന്നതിലും നരിമാന്റെ സമർപ്പണത്തെ ഉയർത്തിക്കാട്ടിക്കൊണ്ട്, ജുഡീഷ്യൽ നിയമനങ്ങൾക്കുള്ള കൊളീജിയം സംവിധാനത്തിന്റെ പ്രാമുഖ്യം ഈ തീരുമാനം ഉറപ്പിച്ചു. രാജ്യത്തെ നീതിന്യായ സ്വാതന്ത്ര്യം സംരക്ഷിക്കുന്നതിൽ സുപ്രധാനമായ നാഴികക്കല്ലായിരുന്നു ഈ വിധി.