PRATHIVADHAM

‘ദിസ്‌ ഈസ്‌ കോൺഗ്രസ് റേഡിയോ കോളിങ്’; വാൽനക്ഷത്രത്തിന്റെ ക്ഷണികവെളിച്ചം പോലെ, ഇന്ത്യയുടെ ‘റേഡിയോ ബെഹൻ’

ചരിത്രത്തിലുടനീളം സമരങ്ങളും വിപ്ലവങ്ങളും പരാജയപ്പെടാനുള്ള കാരണങ്ങളിലൊന്ന് ആശയവിനിമയസംവിധാനങ്ങൾ ഇല്ലാത്തതായിരുന്നെന്ന തിരിച്ചറിവിൽനിന്നാണ് സ്വന്തമായി റേഡിയോപ്രക്ഷേപണം എന്ന ആശയത്തിലേക്ക് ഉഷ എത്തിയത്.

ആവേശഭരിതരായ ആ സുഹൃത്തുക്കൾ ‘ആസാദ് റേഡിയോ’ സാർഥകമാക്കാനുള്ള കൂട്ടായശ്രമങ്ങൾ ആരംഭിച്ചു. പണമില്ലാതെ ‘നാൽവർസംഘം’ ബുദ്ധിമുട്ടുന്നതു കണ്ടപ്പോൾ ഉഷയുടെ ഇളയമ്മ സ്ത്രീധനമായി കിട്ടിയ സ്വർണാഭരണങ്ങൾ നൽകി. അമച്വർ റേഡിയോ ലൈസൻസും ഉപകരണങ്ങളും കൈവശമുണ്ടായിരുന്ന നരിമാൻ പ്രിന്റർ എന്ന ബിസിനസുകാരൻ സഹായത്തിനെത്തി. സാമ്പത്തികനേട്ടം മാത്രമായിരുന്നു പ്രിന്ററുടെ ലക്ഷ്യമെങ്കിലും, ഉപകരണങ്ങളും ‘റേഡിയോ സ്റ്റേഷൻ’ സ്ഥാപിക്കാൻ പറ്റിയ ഒളിയിടവും സംഘടിപ്പിക്കാൻ അദ്ദേഹത്തിന്റെ സഹായം അനിവാര്യമായിരുന്നു. ഏറെ അലച്ചിലുകൾക്കുശേഷമാണ് ആംപ്ലിഫയറും മറ്റുപകരണങ്ങളും വാങ്ങിയതും ചൗപാത്തി കടൽത്തീരത്തിനടുത്തുള്ള പഴഞ്ചൻ കെട്ടിടത്തിന്റെ ഏറ്റവും മുകളിലുള്ള മുറിയിൽ സ്റ്റേഷൻ പ്രവർത്തനസജ്ജമാക്കിയതും.

1942 ഓഗസ്റ്റ്‌ 27ന് ആ സാഹസികസ്വപ്നം സാക്ഷാത്കരിക്കപ്പെട്ടു. അന്നു വൈകുന്നേരം 7.30ന്, ‘ദിസ്‌ ഈസ്‌ ദ് കോൺഗ്രസ് റേഡിയോ കോളിങ് ഓൺ 42.34 മീറ്റർ സംവേർ ഇൻ ഇന്ത്യ’ എന്ന ഉഷ മേത്തയുടെ വാക്കുകളോടെ റേഡിയോ പ്രക്ഷേപണം ആരംഭിച്ചു.

ചിറ്റഗോങ് മുതൽ പെഷാവർ വരെയും തിരുവിതാംകൂർ മുതൽ കശ്മീർ വരെയും നീണ്ട അനൗപചാരിക വാർത്താശൃംഖല ഉഷ സൃഷ്ടിച്ചെടുത്തു. മറ്റു ദേശീയ മാധ്യമങ്ങൾ സെൻസർഷിപ്പിനു വിധേയമായപ്പോൾ, ഉഷയുടെ ആവേശം തുളുമ്പുന്ന ബുള്ളറ്റിനുകളിൽനിന്നാണ് കൊളോണിയൽ ഭരണത്തിന്റെ മർദകസ്വഭാവം ജനങ്ങൾ മനസ്സിലാക്കിയത്. വിദൂരദേശത്ത് ഉഷയുടെ ശബ്ദത്തിനുവേണ്ടി കോരിത്തരിപ്പോടെ കാത്തിരുന്ന രമണീയമായ ആ കാലത്തെക്കുറിച്ച് ക്യാപ്റ്റൻ ലക്ഷ്മി വികാരഭരിതയായി ഓർമിക്കുന്നുണ്ട്. ദിവസവും ‘സാരേ ജഹാം സേ അച്ചാ’ കേൾപ്പിച്ചു തുടങ്ങുന്ന ബുള്ളറ്റിനുകൾ അവസാനിച്ചിരുന്നത് ‘വന്ദേമാതരം’ ചൊല്ലിയാണ്. ‘കോൺഗ്രസ് റേഡിയോ’ യുവാക്കളുടെ ആവേശമായതോടെ റാം മനോഹർ ലോഹ്യയും അച്യുത് പട്‌വർധനും ജയപ്രകാശ് നാരായണും അവരുടെ സഹായത്തിനെത്തി. സാമ്പത്തികബാധ്യത ലോഹ്യ ഏറ്റെടുത്തതോടെ ഉഷയുടെയും കൂട്ടുകാരുടെയും ശ്രദ്ധ വാർത്തയിൽ മാത്രമായി.

മഹാരാഷ്ട്രയിലെ കിർലോസ്കർവാടിയിലെ ഉരുക്കു തൊഴിലാളികളുടെ മഹാസമരവും നെല്ലൂരിലെ പൊലീസ് സ്റ്റേഷൻ ആക്രമണവും തിരു-കൊച്ചിയിലെ വിദ്യാർഥിസമരവും ഉഷയുടെ വാക്കുകളിലൂടെ ലക്ഷക്കണക്കിനു ജനങ്ങളിലേക്ക് എത്തി. മാത്രമല്ല, ഐൻസ്റ്റൈനും റൊമൈൻ റൊളാങ്ങും ലൂയി ഫിഷറും ഹാരൾഡ്‌ ലാസ്കിയും ഒക്കെ ഇന്ത്യൻ ജനത അനുഭവിക്കുന്ന നീതിനിഷേധത്തെക്കുറിച്ചു പറഞ്ഞ വാക്കുകളും പ്രക്ഷേപണം ചെയ്തു.

ആ റേഡിയോയ്ക്ക് അധികം ആയുസ്സുണ്ടായിരുന്നില്ല. കോൺഗ്രസ് റേഡിയോയുടെ വേരുകൾ തേടിയിറങ്ങിയ ബോംബെ പൊലീസ് 1942 നവംബർ 12ന് ആ ദൗത്യത്തിൽ വിജയിച്ചു. വന്ദേമാതരം പ്രക്ഷേപണം ചെയ്തുകൊണ്ടിരിക്കെ, അവർ ഉഷയെയും സുഹൃത്തുക്കളെയും അറസ്റ്റ് ചെയ്തു. പങ്കാളിയായിരുന്ന നരിമാൻ പ്രിന്ററിൽനിന്നാണ് പൊലീസിനു നിർണായകവിവരം കിട്ടിയത്. ‘ചർച്ചിലിന്റെ സാമ്രാജ്യം’ ശിഥിലീകരിക്കപ്പെടേണ്ടതിന്റെ അനിവാര്യതയെക്കുറിച്ചായിരുന്നു ഉഷയുടെ അവസാന ബുള്ളറ്റിൻ! .

ഉഷയും സുഹൃത്തുക്കളും നാലു വർഷത്തെ കഠിനതടവിനു ശിക്ഷിക്കപ്പെട്ടു. തിരഞ്ഞെടുപ്പിനെത്തുടർന്ന്, 1946ൽ മൊറാർജി ദേശായ് ബോംബെയിലെ ആഭ്യന്തരമന്ത്രിയായപ്പോൾ ആദ്യം വിട്ടയയ്ക്കപ്പെട്ട രാഷ്ട്രീയത്തടവുകാരി ഉഷയായിരുന്നു. പക്ഷേ, ദുരിതപൂർണമായ ജയിൽവാസം അവരുടെ ആരോഗ്യത്തെ ബാധിച്ചു. രാജ്യം മുഴുവൻ സ്വാതന്ത്ര്യം ആഘോഷിച്ച വേളയിലും അവർ രോഗക്കിടക്കയിലായിരുന്നു.

സജീവരാഷ്ട്രീയം ഉപേക്ഷിച്ച ഉഷ പിന്നീട് ഗാന്ധിയൻ പ്രസ്ഥാനങ്ങളിലും അക്കാദമികരംഗത്തും പ്രവർത്തിച്ചു. ദീർഘകാലം ബോംബെയിലെ ‘മണിഭവൻ ഗാന്ധി സംഗ്രഹാലയത്തിന്റെ’ സാരഥ്യം വഹിച്ച അവർ ഗാന്ധി സ്മരകനിധിയുടെയും ഗാന്ധി പീസ്‌ ഫൗണ്ടേഷന്റെയും അധ്യക്ഷയായിരുന്നു. 1998ൽ രാജ്യം പത്മവിഭൂഷൺ നൽകി ആദരിച്ചു.

സ്വയം നൂറ്റ ഖാദിസാരി ധരിച്ചിരുന്ന, ലളിതജീവിതം നയിച്ചിരുന്ന, അവിവാഹിതയായിരുന്ന ഉഷ മരണംവരെയും രാജ്യസ്നേഹം തന്നിൽ ജ്വലിപ്പിച്ചുനിർത്തി. 2000 ഓഗസ്റ്റ്‌ ഒൻപതിന് അവർ പതിവുപോലെ ഗോവാലിയ ടാങ്ക് മൈതാനത്തെത്തി ദേശീയപതാകയെ വന്ദിച്ചു. തിരികെ വീട്ടിലെത്തിയ ഉഷ പനി ബാധിച്ചു കിടപ്പിലായി. ആ കിടപ്പിൽനിന്ന് എഴുന്നേറ്റില്ല. ഓഗസ്റ്റ്‌ 11ന് അവർ ഓർമയായി.

രണ്ടരമാസം മാത്രമാണ് കോൺഗ്രസ് റേഡിയോ പ്രവർത്തിച്ചതെങ്കിലും, ഇന്ത്യൻജനതയിൽ സ്വാതന്ത്ര്യ സ്വപ്നങ്ങളുടെ അഗ്നി ഊതിയൂതി തെളിക്കാൻ ആ പ്രക്ഷേപണത്തിലൂടെ ഉഷയ്ക്കു കഴിഞ്ഞു. പക്ഷേ, ഇന്ത്യൻ രാഷ്ട്രീയം പ്രക്ഷുബ്ധമായിരുന്ന കാലത്ത്, ഒരു വാൽനക്ഷത്രത്തിന്റെ ക്ഷണികവെളിച്ചം പോലും കൂട്ടിനില്ലാതെ, രാജ്യസ്നേഹത്തിന്റെ ചെറുചങ്ങാടത്തിലേറി ഒഴുക്കിനെതിരെ നീങ്ങിയ ഉഷ മേത്തയെ ഇന്നും അധികമാരും അറിയില്ല.