ഓഫിസ് മുറിവരെ മോർച്ചറിയായ കാലം; ഊഴമിട്ട് ശീതീകരിച്ച മൃതദേഹങ്ങൾ; അഴുകിയ ശരീരം കണ്ടുപോലും കരഞ്ഞിട്ടില്ല, പക്ഷേ...

ഇങ്ങനെ ഫ്രീസർ സംവിധാനത്തോടെ ഒരുക്കുന്ന ജാലകമോർച്ചറിയിൽ മുപ്പതോളം മൃതദേഹങ്ങൾ വരെ സൂക്ഷിക്കാനും കഴിയും. ഇതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് ഒരു പ്രപ്പോസൽ ഞാൻ ജില്ലാ പഞ്ചായത്തിന് നൽകി. ജില്ലാ പഞ്ചായത്ത് വളരെ അടിയന്തിരമായി അതിൽ ഇടപെട്ടു. കോയമ്പത്തൂർ ഉള്ള ഒരു ഏജൻസിക്കാണ് അതിന്റെ കരാർ ലഭിച്ചത്. അതിർത്തി കടന്നെത്താൻ ഓരോ തവണയും ടെക്നീഷ്യന്മാർക്ക് പാസ് എടുത്തുകൊടുക്കേണ്ടി വന്നത് മാത്രമായിരുന്നു നിർമാണ ഘട്ടത്തിലെ ഒരേയൊരു ബുദ്ധിമുട്ട്. രണ്ടാം കോവിഡ് തരംഗം വരുമ്പോഴേക്കും രണ്ട് ഫ്രീസർ യൂണിറ്റുകളുമായി മുപ്പത്തെട്ടോളം മൃതദേഹങ്ങൾ സൂക്ഷിക്കാവുന്ന തരത്തിൽ പാലക്കാട് ജില്ലാ ആശുപത്രി സജ്ജമായിരുന്നു. അപ്പോഴേക്കും ജില്ലയിലും ടെസ്റ്റിങ് സെന്റെറുകൾ വന്നിരുന്നതുകൊണ്ട് മൃതദേഹം വിട്ടുകൊടുക്കലിനുള്ള കാലാവധി രണ്ടോ മൂന്നോ ദിവസമായി ചുരുങ്ങി.

∙ അവസാനമായി കാണാൻ പോലുമാകാതെ

രണ്ടാമത്തെ കോവിഡ് തരംഗം ആദ്യത്തേതിനേക്കാൾ ഭയാനകമായിരുന്നു. അത്രവേഗമാണ് കോവിഡ് പടർന്നുപിടിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നത്. കുടുംബത്തിലെല്ലാവർക്കും പനി വരിക, പെട്ടെന്നൊരാൾക്ക് ഗുരുതരമായി മരണപ്പെടുക എന്നതായിരുന്നു അവസ്ഥ. താരതമ്യേന പ്രായം കുറഞ്ഞവരുടെ ജീവനെടുത്തതും രണ്ടാം തരംഗമാണ്. എന്റെ ബന്ധുക്കളിൽ ഏഴുപേർ പേർ കോവിഡ് വന്ന് മരണപ്പെട്ടിരുന്നു. എല്ലാവർക്കുമുണ്ടായിരുന്ന വലിയൊരു വിഷമം എന്നത്, ആശുപത്രിയിൽ വച്ച് മരിച്ചവരെ വീട്ടിലുള്ളവർക്ക് അവസാനമായി കാണാനൊരു അവസരം കിട്ടിയില്ല. അവരും ക്വാറന്റീനിൽ ആയിരിക്കുമല്ലോ. കോവിഡ് പ്രോട്ടോക്കോൾ അനുസരിച്ചാണ് ശവസംസ്കാരച്ചടങ്ങുകൾ എന്നതുകൊണ്ട് കർമം ചെയ്യാൻ കഴിയാതെ പോയതും പലരുടെയും മനസ്സിൽ വലിയ വിങ്ങൽ ആയിരുന്നു.

രണ്ടാമത്തെ തരംഗത്തിൽ ആശുപത്രിയിൽ എത്തുന്ന മൃതദേഹങ്ങൾ മിക്കതും പോസീറ്റിവ് ആയിരുന്നു. പ്രതീക്ഷിക്കാത്ത രീതിയിലേക്ക് മരണസംഖ്യ ഉയർന്നു. ദിവസം ശരാശരി 30ൽ അധികം മൃതദേഹങ്ങളാണ് ബന്ധുക്കൾക്ക് വിട്ടുനൽകിയിരുന്നത്. 38 മൃതദേഹങ്ങൾ വരെ നൽകേണ്ടി വന്ന ദിവസങ്ങളുണ്ട്. കാരണം, പാലക്കാട് മോർച്ചറി സൗകര്യമുള്ള ഒരൊറ്റ കോവിഡ് ആശുപത്രിയേ അപ്പോഴും ഉണ്ടായിരുന്നുള്ളൂ. കോവിഡിന്റെ തുടക്കത്തിൽ മൃതദേഹം മാറിപ്പോയ അനുഭവം ഉള്ളതുകൊണ്ട്, മൃതദേഹം വിട്ടുനൽകുന്നതിന് ഒരു പ്രോട്ടോക്കോളും രൂപീകരിച്ചിരുന്നു പിന്നീട്. ബോഡി തിരിച്ചറിഞ്ഞുവെന്നതിന് ബന്ധുക്കളിൽ നിന്ന് സാക്ഷ്യപത്രം എഴുതിവാങ്ങിയശേഷമാണ് ബോഡി റിലീസ് ചെയ്യുക. റിലീസിങ് ലെറ്ററുമായി വരുമ്പോൾ മോർച്ചറിയിൽ നിന്ന് മൃതദേഹം വിട്ടുനൽകും. മോർച്ചറിയുടെ മുറ്റത്ത് ഒരു മൂലയ്ക്ക് പിപിഇ കിറ്റ് ഈ നടപടികൾക്കായി ഇരുന്നാൽ വൈകുന്നേരം വരെ അതേ ഇരിപ്പ് തുടരേണ്ടി വരും പലപ്പോഴും.

കോവിഡ് പ്രോട്ടോക്കോൾ അനുസരിച്ച് സംസ്കരിക്കാൻ വിട്ടുകൊടുക്കുന്ന മൃതദേഹങ്ങൾ അവസാനമായി ഒന്നു കാണണമെന്ന് ബന്ധുക്കളിൽ പലർക്കും ആഗ്രഹമുണ്ടായിരിക്കും. വീട്ടിൽ മുതിർന്നവരും കുട്ടികളുമുണ്ടെന്ന കാരണത്താൽ മൃതദേഹം കാണേണ്ട എന്ന് പറഞ്ഞവരുമുണ്ട്. പക്ഷേ, കാണണമെന്ന് ആഗ്രഹിച്ച എല്ലാവർക്കും മോർച്ചറിയുടെ തുറസ്സായ മുറ്റത്ത് ഒരു 10 മിനിറ്റ് നേരം സുരക്ഷാനടപടികളെല്ലാം പാലിച്ച് മൃതദേഹം കാണാനുള്ള സൗകര്യം പാലക്കാട് ജില്ലാ ആശുപത്രിയിൽ ചെയ്ത് കൊടുത്തിട്ടുണ്ട്. പലർക്കും മനസ്സിന് ഒരു സമാധാനം കിട്ടാൻ അത് കാരണമായിട്ടുണ്ട്.

എന്റെ റിട്ടയർമെന്റുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് നടന്ന ചടങ്ങിൽ നടത്തിയ പ്രസംഗത്തിൽ ഒരു പൊലീസ് ഉദ്യോഗസ്ഥൻ ഒരനുഭവം പങ്കുവച്ചിരുന്നു. മറ്റേതോ ജില്ലയിൽ നിന്ന് പാലക്കാട്ടേക്ക് സ്ഥലം മാറി വന്ന ഉദ്യോഗസ്ഥനാണ്. അദ്ദേഹത്തിന്റെയൊരു സഹോദരൻ കോവിഡ് വന്ന് മരിച്ചു. മൃതദേഹം എപ്പോൾ കിട്ടുമെന്നോ കാണാൻ കഴിയുമോയെന്നോ ഉറപ്പില്ലാത്ത അവസ്ഥയിൽ അദ്ദേഹം ആകെ വിഷമത്തിലായിരുന്നു. മറ്റു പൊലീസുകാർ പറഞ്ഞിട്ടാണ് എന്നെ വിളിക്കുന്നത്. റിപ്പോർട്ട് വേഗം വരാനുള്ള ഏർപ്പാടുകൾ ചെയ്ത് പരമാവധി വേഗത്തിൽ മൃതദേഹം വിട്ടുനൽകി. മൃതദേഹം ബന്ധുക്കൾക്ക് കാണാനുള്ള സൗകര്യം ഒരുക്കുകയും ചെയ്തു. കാണാൻ പോലും കഴിയില്ലെന്ന് കരുതിയ സാഹചര്യത്തിലാണ് അതുണ്ടായത്. നന്ദി പറയാൻ വേണ്ടി മാത്രം ആ ചടങ്ങിനെത്തിയ ഉദ്യോഗസ്ഥൻ ഇത് പറഞ്ഞത് കരഞ്ഞുകൊണ്ടായിരുന്നു. ഒരാളുടെ മനസ്സിന് വേദന കുറയ്ക്കാനാവുന്ന ഒരു കാര്യം ചെയ്തല്ലോ എന്നതിൽ ചാരിതാർഥ്യം തോന്നി.

∙ നിസ്സഹായരായിപ്പോകുന്ന മനുഷ്യർ

മനുഷ്യൻ ഏറ്റവും നിസ്സഹായനായിപ്പോകുന്ന അവസ്ഥയ്ക്കാണ് കോവിഡ് കാലത്തുടനീളം സാക്ഷിയാകേണ്ടി. ദിവസവും 30ൽ അധികം ശരീരങ്ങൾ കെട്ടിപ്പൊതിഞ്ഞ് കൊടുക്കേണ്ട സാഹചര്യം, മരണപ്പെട്ട ആളുകളുടെ സങ്കടം, കരച്ചിൽ. ഏറ്റവും പ്രിയപ്പെട്ട ഒരാളെയാവാം നഷ്ടപ്പെട്ടത്. മരിച്ചവരിൽ അച്ഛനും അമ്മയും ഭർത്താവും ഭാര്യയും മക്കളും ഒക്കെയുണ്ടാവാം. ഒരുനോക്ക് കാണാനാവാതെ, അന്ത്യകർമം ചെയ്യാനാവാതെ നിസ്സഹായരായി മനുഷ്യർ നിന്നുപോകുന്ന അവസ്ഥ. ആ കാലം അതിജീവിച്ച് വന്നവരാണ് ഏറ്റവും കരുത്തരെന്ന് എനിക്ക് തോന്നാറുണ്ട്. ചരിത്രത്തിൽ മുൻപും മഹാമാരികളുണ്ടായിട്ടുണ്ടെന്നത് ശരിയാണ്. പക്ഷേ, പണ്ട് ഒരാൾ മരിച്ചുപോകുന്നതിലും അപ്പുറത്താണ് ഇന്ന് ഒരാളുടെ നഷ്ടം ഒരു കുടുംബത്തിലുണ്ടാക്കുന്ന ആഘാതം. ആൾബലം കുറഞ്ഞ, ഒരാളെ മാത്രം ആശ്രയിച്ചു കഴിയുന്ന കുടുംബങ്ങളാണ് അധികവും. സമൂഹത്തിന്റെ ഒരു കൂട്ടായ പിന്തുണ ഇക്കാലത്ത് വളരെ കുറവാണെന്നതും ഒരു വസ്തുതയാണ്.

ഈ നിസ്സഹായതകളും നിലവിളികളും കണ്ടുനിന്ന് ഉരുകിയിട്ടുണ്ട് ആഴ്ചകളോളം. മനസ്സിൽ നിന്ന് പറിച്ചുകളയാനാവാത്ത വേദനയാണത്. ഒരുപാട് അഴുകിയ മൃതദേഹങ്ങളൊക്കെ പോസ്റ്റ്മോർട്ടം ചെയ്ത അനുഭവങ്ങൾ പോലും ഇത്ര ബുദ്ധിമുട്ടുണ്ടാക്കിയില്ല. ചെറിയ കുട്ടികളുടെയും പരിചയക്കാരുടെയുമൊക്കെ പോസ്റ്റ്മോർട്ടം വേദനയുണ്ടാക്കിയിട്ടുണ്ടെങ്കിലും അതിനെക്കാളൊക്കെ മുകളിലായിരുന്നു കോവിഡ് കാലത്തെ അനുഭവത്തിന്റെ ആഴം. ദിവസങ്ങളോളം ഇത് തന്നെ കണ്ടുനിൽക്കേണ്ടി വന്നത് മനസ്സിനെ എത്രത്തോളം ഉലച്ചുവെന്നെഴുതാൻ വാക്കുകളില്ല.