ദ്രൗപദി വലിച്ചെറിഞ്ഞ സൗഗന്ധികപ്പൂക്കള്‍; മോഹിപ്പിച്ച് അവഗണിച്ച എംടിയുടെ ‘കൗശലക്കാരി’; ഒടുവിൽ അമ്മ പറഞ്ഞു, ‘നീ പേരറിയാത്ത കാട്ടാളന്റെ മകൻ’

മഹാഭാരതയുദ്ധമുൾപ്പെടെ പാണ്ഡവന്മാർ നേരിട്ട എല്ലാ പ്രതിസന്ധി ഘട്ടങ്ങളിലും വിജയശിൽപിയായി മാറുന്നത് ഭീമസേനനാണ്. എന്നിട്ടും വിജയമുഹൂർത്തത്തിൽ അയാൾ നിരാകൃതനാകുന്നു. അവഗണിതനാകുന്നു. അത്തരം സന്ദർഭങ്ങളിൽ ഭീമന് ഏറ്റവും അന്തഃക്ഷോഭമുണ്ടാക്കിയത് ദ്രൗപദിയുടെ പ്രതികരണങ്ങളാണ്. നോവലിന്റെ ഇതിവൃത്തത്തിലെ കാതലായ ഘടകം ഭീമസേനന് ദ്രൗപദിയോടുള്ള സാക്ഷാത്കരിക്കാനാകാതെ പോകുന്ന പ്രണയവും ആസക്തിയുമാണ്.

∙ അവഗണനയുടെ തുടർക്കഥകൾ

ചെറിയ വിജയങ്ങൾ നേടുമ്പോൾ ഭീമസേനനോടൊപ്പമുള്ളവർ അഭിനന്ദിക്കപ്പെടുന്നു. എന്നാൽ നിർണായകവിജയങ്ങൾ നേടുമ്പോൾപോലും അയാൾക്ക് ലഭിക്കുന്നത് അവഗണനയും പരിഹാസവുമാണ്. പലപ്പോഴും നിന്ദാവചനങ്ങളും കേൾക്കേണ്ടിവരുന്നു. സ്വന്തം സഹോദരങ്ങളിൽ നിന്നും അമ്മയിൽ നിന്നും അത്തരം അനുഭവങ്ങളാണ് ഭീമന് ഉണ്ടാകുന്നത്. കുട്ടിക്കാലത്തെ ഒരനുഭവം ഭീമന്റെ ഓർമയിൽ തെളിയുന്നുണ്ട്. ‘ഹസ്തിനപുരിയിൽ കൗരവ–പാണ്ഡവകുമാരന്മാർ ഒരുമിച്ച് ആയുധാഭ്യാസം നടത്തിക്കൊണ്ടിരുന്ന കാലം. തുടക്കം മുതലേ ദുര്യോധനൻ ഭീമസേനനെ ശത്രുതയോടെയാണ് കാണുന്നത്. അതിനിടയിൽ കുമാരന്മാരെ നായാട്ടിനായി കാട്ടിലേക്ക് കൊണ്ടുപോയി. ഭീമന് പതിനൊന്നും അർജുനന് പത്തും വയസ്സ് പ്രായം. കുട്ടികൾക്ക് അമ്പും വില്ലും കൊടുക്കുകയില്ല. ഇത്തിരി മുതിർന്ന കുട്ടികളാണെങ്കിൽ ഒരു കുന്തം കൈയിലെടുക്കാം. കാടറിയാനും മൃഗങ്ങളുടെ ഗതി പഠിക്കാനുമാണ് കുട്ടികളെ പരിചയസമ്പന്നരായ വില്ലാളികളോടൊപ്പം നായാട്ടിനു വിടുക.

കാടിളക്കിയപ്പോൾ ഭീമന്റെ താവളത്തിനടുത്തുകൂടി മൃഗങ്ങളൊന്നും വന്നില്ല. അപ്പോൾ അപ്പുറത്തെ താവളത്തിൽ നിന്ന് ആർപ്പുവിളി കേട്ടു. അർജുനൻ ഒരു മൃഗത്തെ വീഴ്ത്തിയതിന്റെ ആഹ്ലാദാരവമാണ്. ഭീമൻ ചെന്നു നോക്കി. ഒരു കൂറ്റൻ കരിമാനാണ് വീണുകിടക്കുന്നത്. അർജുനൻ ആകെ ചിരിച്ച് പൂത്തുലഞ്ഞ് നായാട്ടുകാരുടെ അഭിനന്ദനം സ്വീകരിക്കുന്നു. അനുജന്റെ വിജയമോർത്ത് ഞാനും അഭിമാനിച്ചു. ഞാനവന്റെ ചുമലിൽ തട്ടി അഭിനന്ദിച്ചു. യുധിഷ്ഠിരൻ പറഞ്ഞു: ‘‘ആദ്യത്തെ മൃഗം വീഴുമ്പോൾ ക്ഷത്രിയൻ ബലി കൊടുത്തു ദേവൻമാർക്ക് നന്ദി പറയണം. മറന്നു പോകരുത്.’’

നായാട്ടു കഴിഞ്ഞ് മടങ്ങിയപ്പോൾ ഭീമൻ പിന്നിലായിരുന്നു. അപ്പോൾ പെട്ടെന്ന് മുൻപിൽ പോയവർ ആർപ്പു വിളിച്ചു. ആപത്തിന്റെ മുന്നറിയിപ്പാണ്. പാറക്കെട്ടുകൾക്കിടയിൽ നിന്ന് ചാടിയിറങ്ങിയ ഒരു കൂറ്റൻ കാട്ടുപന്നി നായാട്ടുകാരുടെ ബഹളം കേട്ട് രക്ഷപ്പെടാൻ കുതിച്ചു പാഞ്ഞുവരികയാണ്. ഏറ്റവും പിറകിലായിപ്പോയ ഭീമന്റെ നേരെയാണ് പന്നി പായുന്നത്. “ഒറ്റപ്പന്നിയെ വ്യാഘ്രത്തേക്കാൾ ഭയപ്പെടണമെന്ന് നായാട്ടുകാർ പറയാറുണ്ട്. ശരംവിട്ടപോലെ അത് കുതിക്കുന്നത് ഇപ്പോൾ എന്റെ നേർക്കാണ്. ഓടി രക്ഷപ്പെടാനാവില്ല. മുഖമുയർത്തി തേറ്റകൾ വിടർത്തിയടുക്കുന്ന പന്നി വായതുറന്നുകൊണ്ടു തന്നെയാണ് എന്റെ നേർക്ക് കുതിച്ചത്. എന്റെ കുന്തമുന തുറന്ന വായിൽ കടന്നതും അപ്പോൾത്തന്നെ. 

എന്റെ ശക്തികൊണ്ടല്ല, മുന്നോട്ടാഞ്ഞ മൃഗത്തിന്റെ ശക്തിയിൽ മൂന്നു മുഴം വരുന്ന കുന്തത്തിന്റെ പകുതിയും അകത്തെവിടെയോ ആഞ്ഞിറങ്ങുന്നത് എന്റെ കൈകൾക്കനുഭവപ്പെട്ടു. തെറിച്ചു വീഴുമ്പോൾ കുന്തത്തിലെ പിടി വിടാതിരിക്കാൻ ഞാനോർമ്മിച്ചു. ചെമ്മണ്ണു പുരണ്ട തേറ്റകൾ എന്റെ തൊട്ടു മുമ്പിൽ നെഞ്ചിനു സമീപം. മുമ്പോട്ടുള്ള അവസാനത്തെ കുതിപ്പിൽ വീണ്ടും കുന്തമുന അകത്തേക്കിറങ്ങി. ബലാബലത്തിൽ ഇനി മൃഗത്തിന് ജയിക്കാനാവില്ല എന്നറിഞ്ഞു കൊണ്ട് ഞാൻ ശരീരം വളച്ച് നിവർന്നു. പൊടുന്നനെ ശക്തിക്ഷയിച്ച മൃഗം ഒന്നു പിടഞ്ഞു.

ഭയന്നു പോയ നായാട്ടുകാർ അടുത്തെത്തിയപ്പോൾ ശ്വാസം നിലച്ച പന്നിയുടെ ദേഹത്ത് ചവിട്ടി ഞാൻ കുന്തം വലിച്ചൂരി. ചോരയുടെ ഒരുറവ് എന്റെ ദേഹത്തിൽ തെറിച്ചു. ആകെ തളരുന്നതു പോലെ തോന്നി. ചുമലിൽ കൈ ‌വച്ച അർജുനന്റെ കഴുത്തിൽ പിടിച്ചു നിന്ന് ശ്വാസം നേരെയായപ്പോൾ ഞാൻ പതുക്കെ ചിരിച്ചു. ‘‘അലർച്ച കേട്ടപ്പോൾ എല്ലാം കഴിഞ്ഞുവെന്നു ഭയപ്പെട്ടു.’’ നായാട്ടുകാർ പറഞ്ഞു. ഞാൻ അലറിയത്രെ. എനിക്കോർമ്മയില്ല. ചെമ്മണ്ണു പുരണ്ട തേറ്റകളെ മാത്രമേ ഞാൻ ശ്രദ്ധിച്ചിരുന്നുള്ളൂ. എപ്പോഴാണ് ഞാൻ അലറിയത്. യുധിഷ്ഠിരൻ ഗൗരവത്തിൽ പറഞ്ഞു: ‘‘മന്ദാ, നീയെന്തു വിഡ്ഢിത്തരമാണ് കാട്ടിയത്. അമ്മ അറിയേണ്ട.’’ ആദ്യത്തെ മൃഗം വീണപ്പോഴത്തെ ആർപ്പുവിളിയും ആഘോഷവും ഉണ്ടായില്ല. ദേവകളെ പ്രീതിപ്പെടുത്താൻ ബലികൊടുക്കുന്ന കാര്യവും ജ്യേഷ്ഠൻ പറഞ്ഞില്ല.”

ഇങ്ങനെയുള്ള അവഗണനയുടെ നിരവധി സന്ദർഭങ്ങളെ ഭീമസേനന് കുട്ടിക്കാലം മുതൽ അഭിമുഖീകരിക്കേണ്ടിവന്നു. ആ വിവേചനത്തിന്റെ കയ്പ് മനസ്സിലൂറിക്കൂടുമ്പോഴും ഭീമൻ ആത്മവിശ്വാസം കൈവിട്ടില്ല. കാട്ടുപന്നിയെ കൊന്ന സംഭവത്തിന്റെ പേരിൽ ജ്യേഷ്ഠൻ മന്ദൻ എന്നു വിളിച്ചപ്പോഴും ഭീമന്റെ ഉള്ളിൽ സ്വന്തം കരുത്ത് തിരിച്ചറിഞ്ഞതിന്റെ ആഹ്ലാദമായിരുന്നു. താൻ കരുത്തിന്റെ മൂർത്തിയായ വായുദേവന്റെ പുത്രനാണ് എന്ന ഒരു അവ്യക്തബോധം ഉള്ളിൽ കിടന്നിരുന്നു. ആ ബോധമാണ് ഭീമനെ ഉത്തേജിപ്പിച്ചത്. 

പാണ്ഡവന്മാരിൽ ഏറ്റവും കായികശേഷിയുണ്ടായിരുന്നത് ഭീമനായിരുന്നു. അതോർത്താണ് ധൃതരാഷ്ട്രർക്ക് രാത്രികളിൽ ഉറക്കം വരാതിരുന്നത്. അമ്മയും സഹോദരങ്ങളും ദ്രൗപദിയുമടങ്ങുന്ന കുടുംബത്തെയാകെ പല നിർണായക സന്ദർഭങ്ങളിലും രക്ഷപ്പെടുത്തുന്നത് ഭീമനാണ്. അത് അയാളുടെ ഉത്തരവാദിത്തമായാണ് അമ്മയും സഹോദരന്മാരും കരുതിയിരുന്നത്. അങ്ങനെയുള്ള സഹായങ്ങളുടെ ഗുണഭോക്താക്കളായിരിക്കുമ്പോഴും ഭീമനെ മന്ദാ എന്നു വിളിച്ച് ഇകഴ്ത്തി സംസാരിക്കാനാണ് യുധിഷ്ഠിരന്റെ വാസന.

കാടിനടുത്തുള്ള വാരണാവതത്തിൽ ഉത്സവക്കാഴ്ചയ്ക്കെത്തിയ പാണ്ഡവരെ താമസിപ്പിക്കാൻ തയാറാക്കിയ കൊട്ടാരം ചതിച്ചു കൊല്ലാനുണ്ടാക്കിയ അരക്കില്ലമാണെന്നു മനസ്സിലാക്കിയ കുന്തി ഭീമസേനനോട് പറഞ്ഞു: ‘പുരോചനനെ ശ്രദ്ധിച്ചോളൂ, രക്ഷാമാർഗം ചിന്തിക്കേണ്ടത് നീയാണ്.’ വിദുരർ അയച്ച ഖനകന്മാർ പാണ്ഡവർക്ക് രക്ഷപ്പെടാനായി രഹസ്യമായി അരക്കില്ലത്തിനടിയിലേക്ക് ഭൂഗർഭമാർഗം നിർമിക്കുകയും ആ വിവരം ദൂതന്മാർ വഴി പാണ്ഡവരെ അറിയിക്കുകയും ചെയ്തു. കറുത്തവാവിൻ നാൾ രാത്രിയിൽ ആ തുരങ്കം വഴി അമ്മയെയും സഹോദരങ്ങളെയും രക്ഷപ്പെടുത്തിയതിനുശേഷം പുരോചനനെ അടിച്ചുകൊന്ന് അരക്കില്ലത്തിനു തീവയ്ക്കുന്നത് ഭീമസേനനാണ്.

അങ്ങനെ രക്ഷപ്പെട്ട് ഗുഹാമാർഗത്തിലൂടെ നടന്നു വരുന്നതിനിടയിൽ അരക്കില്ലത്തിലെ സ്ഥിതിയെക്കുറിച്ച്, ‘നിശ്ശബ്ദരായോ എല്ലാവരും?’ എന്ന് അർജുനൻ ചോദിച്ചു. അപ്പോൾ ഭീമൻ ലാഘവത്തോടെ മറുപടി പറഞ്ഞു, ‘സുഖനിദ്ര, അല്ല അഗ്നിഭഗവാൻ അനുഗ്രഹിച്ച യോഗനിദ്ര’ എന്ന്. അതു കേട്ട് സഹദേവൻ മെല്ലെ ചിരിച്ചു. അപ്പോൾ മുന്നിൽ പോയിരുന്ന യുധിഷ്ഠിരൻ വിളിച്ചുപറഞ്ഞു, ‘ഫലിതം വേണ്ടാ, മന്ദാ’ എന്ന്. അങ്ങനെ പറഞ്ഞ ജ്യേഷ്ഠനെയും അമ്മയെയും സഹോദരങ്ങളെയും, അൽപം കഴിഞ്ഞ് ചെങ്കുത്തായ പാറക്കെട്ടുകൾക്കിടയിൽക്കൂടി മുകളിലേക്ക് പോകേണ്ടി വന്നപ്പോൾ തോളിലെടുത്ത് കയറ്റിവിട്ടതും ഭീമനാണ്.

സ്വയംവരവേദിയിൽ ദ്രൗപദി ബ്രാഹ്മണവേഷധാരിയായ അർജുനനെ വരിച്ചപ്പോൾ, വരണാർഥികളായെത്തിയ ക്ഷത്രിയരാജാക്കന്മാർ കലാപത്തിനൊരുങ്ങി. അപ്പോൾ അവരെ അമർച്ചചെയ്ത് വധൂവരന്മാരെ തേരിലേറ്റി എതിരാളികളുടെ വലയത്തിനു പുറത്തെത്തിച്ചത് ഭീമസേനനാണ്. അപ്രതീക്ഷിതമായ യുദ്ധം ദ്രൗപദിയെ ഭീതിപ്പെടുത്തിക്കാണുമെന്നാണ് ഭീമൻ കരുതിയത്. എന്നാൽ നിസ്സാരഭാവത്തിൽ യുദ്ധം കണ്ടു രസിച്ചു നിൽക്കുന്ന ദ്രൗപദിയെയാണ് അയാൾ കണ്ടത്. അസ്ത്രവിദ്യാനൈപുണ്യം കൊണ്ട് അർജുനൻ നേടിയ ദ്രൗപദി അവന് അവകാശപ്പെട്ടവളാണ് എന്ന നിലപാടായിരുന്നു ഭീമന്. അമ്മയുടെ വാക്കിൽ പിടിച്ച് അവളെ ഒന്നാമൂഴത്തിൽ ജ്യേഷ്ഠൻ പത്നിയാക്കിയത് ഭീമന് ബോധ്യമായിരുന്നില്ല. എങ്കിലും മറ്റു സഹോദരന്മാരെപ്പോലെ അയാളും ദ്രൗപദിയുടെ സ്ത്രൈണവശ്യതയിൽ ആകൃഷ്ടനായി എന്നതു സത്യം.

കൗശലക്കാരിയായ ദ്രൗപദി അർജുനനെ പ്രണയിക്കുകയും രാജപത്നിയുടെ സ്ഥാനം നിലനിർത്താൻ ധർമപുത്രരോടൊപ്പം കഴിയുകയും ചെയ്യുന്നു. ഭീമനെ ഏറ്റവും വൈകാരികമായി ബാധിക്കുന്ന അവഗണന ദ്രൗപദിയിൽ നിന്നാണുണ്ടാകുന്നത്. ഭീമൻ ആസക്തിയോടെ സമീപിക്കുമ്പോൾ അയാൾ ശത്രുവിനെ നേരിട്ടേറ്റുമുട്ടി വധിച്ചതിന്റെ കഥകൾ കേൾക്കാൻ താൽപര്യപ്പെടുന്ന ദ്രൗപദി ചോരയുടെ മണമുള്ള മുഹൂർത്തങ്ങളിൽ മാത്രം ഉത്തേജിതയാകുന്നവളാണ്. ഒന്നൊഴികെ എല്ലാ സന്ദർഭങ്ങളിലും ദ്രൗപദി വശ്യമായി പെരുമാറി ഭീമനിൽ തൃഷ്ണയുണർത്തുകയും അയാൾ മുന്നേറുമ്പോൾ എന്തെങ്കിലും ന്യായം പറഞ്ഞ് വഴങ്ങാതെ വഴുതി മാറുകയും ചെയ്യുന്നു. കീചകവധത്തിന്റെ രക്തം പുരണ്ട മുഹൂർത്തത്തിൽമാത്രം അവൾ മുൻകൈയെടുക്കുന്നു.

തുടർന്ന് ഭീമന്റെ മനോഗതം ഇങ്ങനെ: “ദുര്യോധനനുമായുള്ള ഗദായുദ്ധം. ദുശ്ശാസനനുമായുള്ള മല്ലയുദ്ധം. അവർ പ്രയോഗിക്കാവുന്ന അടവുകൾ. അവരെ അദ്‌ഭുതപ്പെടുത്താൻ പോകുന്ന എന്റെ തന്ത്രങ്ങൾ. അതാണ് രാത്രി കിടക്കുമ്പോഴൊക്കെ ഞാൻ ആലോചിക്കുന്നത്. ആദ്യം അത് വിനോദമായിരുന്നു. പിന്നെ സ്വഭാവമായി മാറി.” ഇങ്ങനെ പൂർണമായും കൗരവരെ ഇല്ലായ്മ ചെയ്യുന്നതിലുള്ള ആലോചനകളാണ് ഊണിലും ഉറക്കത്തിലും ഭീമനെ ഭരിക്കുന്നത്.

തനിക്ക് താൽപര്യമുള്ള കാര്യങ്ങൾ നേടിയെടുക്കാൻ പലപ്പോഴും ദ്രൗപദി ഭീമനെ ഉപകരണമാക്കുന്നു. അവളുടെ ആഗ്രഹപൂർത്തിക്കായി സൗഗന്ധികം തേടിപ്പോയ ഭീമന് രാക്ഷസന്മാരെ നേരിട്ട് വലിയ പ്രതിസന്ധികളെ തരണം ചെയ്യേണ്ടിവന്നു. അതിന്റെ പേരിൽ യുധിഷ്ഠിരൻ ഭീമനെ കുറ്റപ്പെടുത്തി. ഒരുപാട് ത്യാഗം സഹിച്ച് നേടിയ സുവർണസൗഗന്ധികങ്ങൾ വിമനസ്കയായി അവൾ കൈപ്പറ്റി. തിരിച്ചു പോകുമ്പോൾ ഭീമൻ കാണുന്നത് ദ്രൗപദി വലിച്ചെറിഞ്ഞു കളഞ്ഞ ആ പൂക്കൾ വഴിയിൽ കിടക്കുന്നതാണ്.

∙ പിതൃത്വം എന്ന സന്ദിഗ്‌ധത

ഇതിഹാസത്തിൽ നിന്ന് കഥാപാത്രങ്ങളെയും കഥാസന്ദർഭങ്ങളെയും സ്വീകരിച്ച് എഴുതിയ ‘രണ്ടാമൂഴ’ത്തിന്റെ അന്തർഘടനയിൽ വിശ്വസനീയമായ നിലയിലുള്ള യുക്തിശിൽപം രൂപപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. റിയലിസ്റ്റിക് നോവലിന്റെ ഇതിവൃത്തത്തിന് സംഭവ്യതാഗുണം ഉണ്ടാകണം. ആ ഘടകത്തിന് പ്രാധാന്യം കൊടുത്തുകൊണ്ടാണ് എംടി ഇതിഹാസകഥ നോവൽശിൽപത്തിലേക്ക് സന്നിവേശിപ്പിച്ചിട്ടുള്ളത്. അതിലെ കഥാപാത്രകൽപന മാനുഷികയാഥാർഥ്യത്തോട് അടുത്തു നിൽക്കുന്നു. കുന്തീപുത്രന്മാരുടെ ഉൽപത്തികഥയുടെ ചിത്രീകരണം അതിന്റെ നല്ല ഉദാഹരണമാണ്.

പാണ്ഡവന്മാരുടെ പിതാവ് ഷണ്ഡനായിരുന്നുവെന്നും ദേവന്മാരുടെ വരപ്രസാദം കൊണ്ടാണ് കുന്തീദേവിക്ക് പുത്രലബ്ധിയുണ്ടായതെന്നുള്ളത് ഒരു കെട്ടുകഥയാണെന്നുമുള്ള  സൂചന ആദ്യം മുതൽ നോവലിലുണ്ട്. ഒരു തലത്തിൽ അത് വിധവയായിത്തീർന്ന കുന്തി ബാല്യം കടന്നിട്ടില്ലാത്ത മക്കളുമായി ഹസ്തിനപുരത്തിലെത്തിയ നാളുകളിൽ  കൊട്ടാരക്കെട്ടുകളിൽ പ്രചരിച്ചിരുന്ന ഒരു ജനാപവാദമായിരുന്നു. ആ കാലത്തു തന്നെ തന്റെ ശത്രുവായ ഭീമനെ നിസ്തേജനാക്കാൻ ദുര്യോധനൻ ഹീനമായ രീതിയിൽ ആ അപ്രിയസത്യം പല കുറി വിളിച്ചു പറഞ്ഞിരുന്നു. ഒരു ബാലനെ സംബന്ധിച്ച് അവന്റെ പിതൃത്വം ചോദ്യം ചെയ്യപ്പെടുന്നതിനെക്കാൾ ആത്മക്ഷോഭം ഉണ്ടാക്കുന്ന മറ്റൊരു കാര്യമില്ല.

ദുര്യോധനന് ഭീമനുമായി തുടക്കം മുതലേയുള്ള വൈരം ക്രമേണ വർധിച്ചു വന്നു. കൗമാരാരംഭത്തിൽ തന്നെ പലപ്പോഴും അത് ഏറ്റുമുട്ടലുകൾക്ക് കാരണമായി. അപ്പോഴൊക്കെയും ദുര്യോധനനായിരുന്നു പരാജയം. അവയോരോന്നും അയാളുടെ അഹന്തയെ മുറിപ്പെടുത്തിക്കൊണ്ടിരുന്നു. അതിന്റെ മൂർധന്യമായിരുന്നു ഭീമൻ കാട്ടുപന്നിയെ കുന്തം കൊണ്ട് വകവരുത്തിയ ദിവസം വൈകുന്നേരം നദീതീരത്തുവച്ച് നടന്നത്. ഭീമൻ കാട്ടിൽ വച്ച് കരുത്തുതെളിയിച്ചതിലുള്ള അനിഷ്ടം കൊണ്ട് ദുര്യോധനൻ കൂട്ടാളികളുമൊത്ത് ഭീമനെ നേരിടാനെത്തി. ഏറ്റുമുട്ടലിനൊടുവിൽ ദുര്യോധനനെയും ദുശ്ശാസനനെയും വെള്ളത്തിൽ മുക്കിപ്പിടിച്ച് മരണത്തിന്റെ പടിവാതിൽ കാണിച്ച് വിട്ടതോടെ ഭീമനെ നേരിട്ടെതിർത്ത് തോൽപിക്കാനാവില്ലെന്ന് ദുര്യോധനന് മനസ്സിലായി. അതോടെ ഭീമനെ വകവരുത്താനുള്ള കുതന്ത്രങ്ങളായി. അതിനു വേണ്ടിയാണ് ഗംഗയിലെ അപകടകരമായ കയത്തിനടുത്തുള്ള പ്രമാണകോടി എന്ന മുനമ്പിലേക്ക് ജലോത്സവത്തിനു പോകാൻ ദുര്യോധനൻ സൗഹൃദം നടിച്ച്, പാണ്ഡവരെ, വിശേഷിച്ച് ഭീമനെ പ്രേരിപ്പിച്ചത്.