Activate your premium subscription today
അനുഗൃഹീത ഗായകൻ മുഹമ്മദ് റഫിയുടെ നൂറാം ജന്മവാർഷികത്തിൽ അദ്ദേഹത്തെ ഓർമിച്ച് മനോജ് കെ ജയൻ. അഞ്ചു വർഷം മുൻപ് മുഹമ്മദ് റഫിയുടെ വീട് സന്ദർശിച്ച ഒാർമകൾ പങ്കുവയ്ക്കുകയായിരുന്നു മനോജ് കെ ജയൻ. ആ ദിവസം പകർത്തിയ ചിത്രങ്ങളോടൊപ്പമാണ് മനോജ് സമൂഹമാധ്യമത്തിൽ കുറിപ്പ് പങ്കുവച്ചത്.
1960ലെ ഒരു പ്രഭാതം. മുംബൈ ബാന്ദ്രയിലെ റഫിയുടെ വസതിക്കു മുന്നിൽ പശ്‌ചാത്താപ വിവശനായി ഒരു നിർമാതാവ് നിൽക്കുന്നു. കയ്യിൽ ഒരുപിടി പൂക്കളും ഒരു വലിയ സമ്മാനപ്പൊതിയും. വാതിൽത്തുറന്നു പതിവു പുഞ്ചിരിയോടെ റഫി വന്നു. ‘അങ്ങയുടെ പാട്ടാണ് എന്റെ പടം രക്ഷിച്ചത്. അല്ലെങ്കിൽ അതു പൊളിഞ്ഞുപാളീസായേനേ. ആ ഗാനം ചിത്രത്തിൽ
ലോകത്തിന്റെ ഏതു കോണിൽനിന്നുള്ളവർക്കും റഫിയുടെ വീട്ടിലേക്കുള്ള വാതിലാണ് പാലക്കാട് കൊടുവായൂരിൽ കുടുംബവേരുകളുള്ള മുംബൈ നിവാസി എൻ.ആർ. വെങ്കിടാചലം. അത്രയേറെ ആത്മബന്ധമാണ് അദ്ദേഹത്തിന് ആ വീടുമായുള്ളത്. ലോകം ആരാധിക്കുന്ന ഗായകനു മുംബൈയിൽ സ്മാരകം നിർമിക്കാൻ, ബാന്ദ്രയിലെ റോഡിനു റഫിയുടെ പേര് നൽകാൻ
സംഗീതത്തിൽ എന്റെ ആദ്യ ഗുരു പിതാവ് അഗസ്റ്റിൻ ജോസഫ് തന്നെയാണ്. പാട്ടിന്റെ ആദ്യാക്ഷരങ്ങൾ പകർന്നു തന്ന അപ്പച്ചനു തിരികെ ഒരു പാട്ട് പഠിപ്പിച്ചുകൊടുത്തിട്ടുണ്ട് ഞാൻ! മുഹമ്മദ് റഫി സാബ് പാടി അനശ്വരമാക്കിയ ‘ഓ ദുനിയാ കേ രഖ്‌വാലെ...’ സ്കൂളിൽ പഠിക്കുന്ന കാലത്തു കോരിത്തരിപ്പിച്ചിരുന്ന, ഏറെ പാടി നടന്നിരുന്ന
അടുത്ത സുഹൃത്തുക്കളായിരുന്നു മുഹമ്മദ് റഫിയും മന്നാ ഡേയും. റിക്കോർഡിങ് കഴിഞ്ഞു തിരിച്ചെത്തിയാൽ മന്നാ ഡേയുടെ വീട്ടിലേക്കു റഫി വച്ചുപിടിക്കുക പതിവ്. പട്ടം പറത്തലാണ് പിന്നെയുള്ള വിനോദം. അതിൽ വിദഗ്ധനായ മന്നാ ഡേ, റഫിയുടെ പട്ടത്തെ തന്റെ നൂലുകൊണ്ട് വെട്ടിവീഴ്ത്തും. നിരാശനായി റഫി ചോദിക്കും: ‘‘താങ്കളെപ്പോലെ
ഭാവസാന്ദ്രതയാണ് പാട്ടിന്റെ അടിസ്ഥാനപരവും ആത്യന്തികവുമായ ഗുണമെന്ന് പറയാറുണ്ട്. അതിന്റെ പാരമ്യതയില്‍ നിന്ന ഗായകനായിരുന്നു മുഹമ്മദ് റഫി. ശ്രോതാവിന്റെ ഹൃദയത്തിലേക്കു കടന്നു ചെന്ന് പുഷ്പം പോലെ അതിനെ കയ്യിലെടുക്കുന്ന ആലാപന ശൈലി. സ്വരമാധുര്യമുളള നിരവധി ഗായകരെ കണ്ട നാടാണ് ഇന്ത്യ. എന്നാല്‍ റാഫിയോളം
രാജ്യം കണ്ട ഏറ്റവും മികച്ച പിന്നണി ഗായകനാരാണ് എന്നൊരു അഭിപ്രായ സർവേ നടത്തിയാൽ സംശയലേശമെന്യേ ഒന്നാം സ്ഥാനത്തു വരിക മുഹമ്മദ് റഫി ആയിരിക്കും. ഹിന്ദി ചലച്ചിത്രഗാനങ്ങളിലൂടെ അദ്ദേഹം രാജ്യമെമ്പാടും നേടിയ പ്രശസ്തിക്കു തുല്യം മറ്റൊരാളില്ല. സിദ്ധിയുടെ കാര്യത്തിൽ യേശുദാസിനെ അദ്ദേഹത്തിനൊപ്പമോ മുകളിലോ
കേച്ചേരിപ്പുഴ ഇങ്ങനെ പ്രണയമായൊഴുകുമ്പോൾ അതിന്റെ ഓളങ്ങളെ നെഞ്ചേറ്റിയ എഴുത്തഴകിൽ പ്രണയം എത്ര തുളുമ്പി. അഴകിന്റെ ഭാവങ്ങൾ ഭാവനകളെയും ചിറകേറ്റി കാതങ്ങളെത്ര പറന്നു. അതെ, യൂസഫലി എഴുതുമ്പോഴൊക്കെ പ്രണയത്തിന് വല്ലാത്തൊരഴകുതന്നെ ആയിരുന്നു. ഇത്ര മധുരിക്കുമോ പ്രേമം, ഇത്ര കുളിരേകുമോ എന്നു ചോദിച്ച കവി പക്ഷേ,
അനുഗൃഹീത ഗായകൻ മുഹമ്മദ് റഫിയുടെ സർവാധിപത്യത്തിനു ബോളിവുഡിൽ വിരാമമിട്ടത് ആർ.ഡി.ബർമൻ എന്ന സംഗീത സംവിധായകനാണ്. ‘മേരേ സപ്നോം കി റാണി...’ (ആരാധന) അടക്കമുള്ള ബർമന്റെ ഈണങ്ങൾ പാടിയാണു കിഷോർ കുമാർ എഴുപതുകളിൽ യുവാക്കളുടെ ഹൃദയം കവർന്നത്. എന്നാൽ, ഈ ആർ.ഡി.ബർമന്റെ ആദ്യസിനിമാ ഗാനം റഫിയുടെ ശബ്ദത്തിൽ
പതിനേഴ് വയസ്സുവരെ മൊഹമ്മദ് റഫിയെന്നൊരു പേര് ഞാൻ കേട്ടിട്ടുപോലുമില്ല. തോപ്രാൻകുടിയിൽ അതിനുള്ള സാഹചര്യങ്ങളുമുണ്ടായിരുന്നില്ല. കൃഷിയും കാലിവളർത്തലുമായിക്കഴിയുന്ന ഇടുക്കിയിലെ കുടിയേറ്റമേഖലയിലുള്ള ഒരു ശരാശരി കത്തോലിക്കാക്കുടുംബത്തിൽ സന്ധ്യാപ്രാർഥനകൾക്കാണ് പ്രധാനമായും പാട്ട് ഉപകരിക്കുന്നത്. എനിക്ക്
"ബഹാരോ ഫൂൽ ബർസാവോ, മേരാ മെഹബൂബ് ആയാ ഹെ, മേരാ മെഹബൂബ് ആയാഹേ"........ ഗായകൻ മുഹമ്മദ് റഫിയുടെ പാട്ടുകൾ പാടുമ്പോൾ പൂക്കയിൽ അബൂബക്കറിന്റെ കണ്ണുകൾക്കു തിളക്കം കൂടും. മുഖത്തു സന്തോഷം തിരതല്ലും. എന്നാൽ, റഫിയുടെ ഗാനങ്ങൾ എത്രയെണ്ണം, എവിടെയൊക്കെ പാടിയെന്നു അദ്ദേഹത്തിനു കൃത്യമായി അറിയില്ല. നന്നേ ചെറുപ്പത്തിൽ
ഓർമകളിലേക്കു നടന്നുപോയെങ്കിലും ഇന്നും കാലം മൂളിനടക്കുന്നൊരീണമാണു മുഹമ്മദ് റഫി. പാട്ടുപെട്ടിക്കുള്ളിൽ നിന്നൊഴുകി വന്നു കേൾവിയെ കവർന്നെടുത്ത് പിന്നെ അവിടെനിന്നൊഴുകി ഹൃദയങ്ങളിലേക്കെത്തി കാലാതീതമായി ഇങ്ങനെ കുടിയിരിക്കുന്നൊരീണം. മരണം കൊണ്ടുപോയി നാൽപ്പത്തിനാല് വർഷം പിന്നിടുമ്പോഴും റഫി പാടുകയാണ്.
പാടുകയല്ല മുഹമ്മദ് റഫി; നാദശലഭമായി പറന്നുയരുകയാണ്. "യേ ദേഖ് കെ ദിൽ ജൂമാ" എന്ന വരിയിലെ ജൂമാ എന്ന വാക്കിലെത്തുമ്പോൾ ആ ശലഭം ആകാശത്താരകളെ ചെന്നു തൊടുന്നു. വെറുതെയല്ല ഒരിക്കൽ എസ്പിബി പറഞ്ഞത്: "മുഹമ്മദ് റഫിക്കല്ലാതെ ലോകത്തൊരാൾക്കും ആ ജൂമായിൽ ഇത്രയേറെ പ്രണയം നിറക്കാനാവില്ല. ഇന്നും ആ വരി റഫി സാഹിബ്
മുഹമ്മദ് റഫിയുടെ ഗാനങ്ങൾ അടങ്ങിയ 2500ഓളം സിഡികൾ, മൂവായിരത്തോളം ആർപി റെക്കോർഡുകൾ, 1200 എൽപി റെക്കോർഡ്, 400 ഇപി റെക്കോർഡുകൾ. റഫിയുടെ പാട്ടുകളിലലിഞ്ഞ് ദിവസവും എട്ടുമണിക്കൂറിലധികം തന്റെ സംഗീതമുറിയിൽ കഴിഞ്ഞിരുന്ന ഒരു ആസ്വാദകൻ. സുഹൃത്തുക്കൾ ബോംബേ അഹമ്മദ് ഭായ് എന്ന് സ്നേഹത്തോടെ വിളിക്കുന്ന പി.കെ.അഹമ്മദ്
ഓർമകളിലേക്കു നടന്നുപോയെങ്കിലും ഇന്നും കാലം മൂളിനടക്കുന്നൊരീണമാണു മുഹമ്മദ് റഫി. പാട്ടുപെട്ടിക്കുള്ളിൽ നിന്നൊഴുകി വന്നു കേൾവിയെ കവർന്നെടുത്ത് പിന്നെ അവിടെനിന്നൊഴുകി ഹൃദയങ്ങളിലേക്കെത്തി കാലാതീതമായി ഇങ്ങനെ കുടിയിരിക്കുന്നൊരീണം. മരണം കൊണ്ടുപോയി നാൽപ്പത്തിയൊന്നു വർഷം പിന്നിടുമ്പോഴും റഫി പാടുകയാണ്.
‘‘അദ്ദേഹം പാടാൻ തയാറാവുമോ?’’ ആ ചെറുപ്പക്കാരന് വല്ലാത്ത സംശയം. ‘‘എന്തായാലും നമുക്കൊന്നു ചോദിച്ചു നോക്കാം.’’ കൂട്ടുകാരൻ പക്ഷേ പ്രതീക്ഷ കൈവിടാനൊരുക്കമല്ല. അവർക്കറിയാം, ബോളിവുഡിന്റെ പിന്നാമ്പുറത്തുമാത്രം നിൽക്കുന്ന തങ്ങളുടെ പാട്ടുപാടാൻ പ്രശസ്തിയുടെ കൊടുമുടിയിൽ നിൽക്കുന്ന മുഹമ്മദ് റഫി എന്ന
ഓർമകളിലേക്കു നടന്നുപോയെങ്കിലും ഇന്നും കാലം മൂളിനടക്കുന്നൊരീണമാണു മുഹമ്മദ് റഫി. പാട്ടുപെട്ടിക്കുള്ളിൽ നിന്നൊഴുകി വന്നു കേൾവിയെ കവർന്നെടുത്ത് പിന്നെ അവിടെനിന്നൊഴുകി ഹൃദയങ്ങളിലേക്കെത്തി കാലാതീതമായി ഇങ്ങനെ കുടിയിരിക്കുന്നൊരീണം. മരണം കൊണ്ടുപോയി നാൽപ്പതു വർഷം പിന്നിടുമ്പോഴും റഫി പാടുകയാണ്.
‘വഷളൻ’– ആരുടെയെങ്കിലും സൗന്ദര്യമൊന്നു മതിമറന്നു നോക്കിനിന്നുപോയാൽ കിട്ടാവുന്ന വിളിപ്പേര്! പക്ഷേ, മുംബൈയിലെ തിരക്കേറിയ തെരുവുകളിൽ തലങ്ങും വിലങ്ങും നിർത്താതെ പാഞ്ഞ ലോക്കൽ ബസിലെ കണ്ടക്ടർ ഇഖ്ബാൽ ഹുസൈൻ എന്ന ചെറുപ്പക്കാരന് സൗന്ദര്യം വല്ലാത്ത ഹരമായിരുന്നു. ബസിൽ കയറുന്ന സുന്ദരികളെ ആരാധനയോടെ അവൻ
എനിക്കറിയില്ല, ഉത്തരേന്ത്യൻ മണ്ണിൽ ഹിന്ദിയെയും ഉർദുവിനെയുമൊക്കെ പ്രണയിച്ചു നടന്ന ഷകീൽ ബദായൂനി ഇങ്ങു തെക്കേയറ്റത്ത് ഒരു നൂറ്റാണ്ടിനപ്പുറത്തെ ഇരയിമ്മൻ തമ്പിയെ കേട്ടിട്ടുണ്ടാവുമോ എന്ന്. ഒരുപാടു തലമുറകളെ പാടിയുറക്കിയ രാജകീയ താരാട്ട് ‘ഓമനത്തിങ്കൾക്കിടാവോ....’ ഷക്കീൽദായ്ക്ക് ഒരുതരത്തിലും പ്രചോദനമാകാനും
ജയ്കിഷന്റെ ജീവിതം ഹ്രസ്വമായിരുന്നു. വർണാഭവും അസാധാരണ മുഹൂർത്തങ്ങളുടെ സമ്മേളനവേദിയുമായിരുന്നു അത്. 41 വയസ്സിനുള്ളിൽ ആ മഹാപ്രതിഭ കൊയ്തെടുത്ത നേട്ടങ്ങൾ അദ്ഭുതം കൂറുന്ന കണ്ണുകളോടു കൂടി മാത്രമേ കാണാൻ കഴിയുകയുള്ളൂ. 1971 ഒക്ടോബർ 21 ന് വൈകിട്ട് ആറരയോടെ അദ്ദേഹത്തിന്റെ അന്ത്യയാത്ര മറൈൻ ഡ്രൈവിന് സമീപമുള്ള ക്വീൻസ് സെമിത്തേരിയിൽ അവസാനിച്ചു. പതിനായിരക്കണക്കിന് ജനങ്ങളുടെ സാന്നിധ്യത്തിൽ ജയ്കിഷന്റെ ഏഴുവയസ്സുള്ള മകൻ ചേതൻ ചിതയ്ക്കു തീ കൊളുത്തി. മുംബൈ നഗരം ഇതുപോലെ ദുഃഖ സാന്ദ്രമായ ഒരു വിടവാങ്ങൽ അടുത്ത നാളുകളിലൊന്നും ദർശിച്ചിരുന്നില്ല. തങ്ങളുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവന്റെ വേർപാടിൽ ഹൃദയം പൊട്ടിക്കരയുന്ന സാധാരണക്കാരായിരുന്നു അവിടെ കൂടിയിരുന്നവരിൽ ഭൂരിഭാഗവും. ഹിന്ദി സിനിമാ രംഗത്തെ ഒരു സംഗീത സംവിധായകൻ മാത്രമായിരുന്നു അദ്ദേഹം. സാധാരണ ജനങ്ങളും സഹപ്രവർത്തകരും ഏതോ അദൃശ്യ കാരണങ്ങളാൽ അദ്ദേഹത്തെ അകമഴിഞ്ഞു സ്നേഹിച്ചു, അദ്ദേഹത്തിന്റെ േവർപാടിൽ ഹൃദയംപൊട്ടി കണ്ണീർ വാർത്തു. ഒരു പൊതുസമ്മതനായ നേതാവോ താരശോഭയുള്ള നടനോ ഒന്നുമായിരുന്നില്ല ജയ്കിഷൻ. എന്നിട്ടും ആ മനുഷ്യന്റെ ശവമഞ്ചമേറ്റുവാൻ ഹിന്ദി സിനിമാരംഗത്തെ അതികായർ തങ്ങളുടെ ചുമലുകൾ എന്തുകൊണ്ട് നിസ്സംശയം വിട്ടു കൊടുത്തു? എല്ലാം ഒരു കടങ്കഥ പോലെ തോന്നുന്നു. വിലാപയാത്രയെ ദുഃഖിതനായി അനുഗമിച്ചിരുന്ന ഉറുദു കവിയും സിനിമാ ഗാനരചയിതാവുമായിരുന്ന ഹസ്രത്ത് ജയ്പുരി തന്റെ കയ്യിൽ ഉണ്ടായിരുന്ന ഒരു മുഷിഞ്ഞ കടലാസു കഷണത്തിൽ ജയ്കിഷനെക്കുറിച്ച് ചില വരികൾ കോറിയിട്ടത് പിൽക്കാലത്ത് ചരിത്രമായി മാറി.
ഗായകൻ പി.ജയചന്ദ്രനു ദൈവം ഒരു ‘ടൈ’ സമ്മാനമായി കൊടുത്തയച്ചു. ജയചന്ദ്രൻ ടൈ നെറ്റിയോട് ചേർത്തു പിടിച്ചു കണ്ണുകൾ അടച്ചു പറഞ്ഞു; ‘‘ഇതു ദൈവം കൊടുത്തയച്ച ബഹുമതിയാണ്. എന്റെ അവസാനശ്വാസം വരെ ഇതു നെഞ്ചോടു ചേർത്തു വയ്ക്കും. ഇനി എനിക്കൊരു ബഹുമതിയും വേണ്ട’’. പ്രശസ്ത ഗായകൻ മുഹമ്മദ് റഫിയുടെ കുടുംബം ജയചന്ദ്രനു
ഓർമകളിലേക്കു നടന്നുപോയെങ്കിലും ഇന്നും കാലം മൂളിനടക്കുന്നൊരീണമാണു മുഹമ്മദ് റഫി. പാട്ടുപെട്ടിക്കുള്ളിൽ നിന്നൊഴുകി വന്നു കേൾവിയെ കവർന്നെടുത്ത് പിന്നെ അവിടെനിന്നൊഴുകി ഹൃദയങ്ങളിലേക്കെത്തി കാലാതീതമായി ഇങ്ങനെ കുടിയിരിക്കുന്നൊരീണം. മരണം കൊണ്ടുപോയി നാൽപ്പതു വർഷം പിന്നിടുമ്പോഴും റഫി പാടുകയാണ്. ഗ്രാമഫോണുകളിൽ,
മുഹമ്മദ് റഫി... അതൊരു കാലഘട്ടത്തിന്റെ പേരാണ്. നാദധാരയായി നമ്മളിലേക്ക് ഒഴുകിയൊരു സംഗീതനദിയുടെ പേര്. ഇന്ത്യൻ സിനിമ സംഗീതത്തിന്റെ കാലചക്രം ഇങ്ങനെ ഗതിവേഗങ്ങൾ കൂട്ടിയും കുറിച്ചും കടന്നുപോകുമ്പോഴും അതിനെ അതിജീവിച്ച് നിലനിൽക്കുവാൻ സാധിച്ച അപൂർവ്വം വ്യക്തിത്വങ്ങളിലൊരാൾ. അതാണ് റഫി. ഓരോ കേൾവിയിലും ഇത്രയേറെ
